Poems (in Nepali)

लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाका कविताहरु 
Laxmi Prasad Devkota's great poems

यात्री

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,

कुन मन्दिरमा जाने हो ?

कुन सामग्री पुजा गर्ने

साथ कसोरी लाने हो ?

मानिसहरूका काँध चढी

कुन देवपुरीमा जाने हो ?

हाडहरूका सुन्दर खम्बा

मांस पिण्डका दिवार ।

मस्तिस्कको यो सुनको छाना

इन्द्रियहरुका द्वार !

नसा-नदिका तरल तरङ्ग,

मन्दिर आफू अपार ।

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,

कुन मन्दिरको द्वार ?

मनको सुन्दर सिंहासनमा

जगदिश्वरको राज ।

चेतनको यो ज्योति हिरण्य,

उसको शिरको ताज ।

शरिरको यो सुन्दर मन्दिर,

विश्वक्षेत्रको माझ ।

भित्र छ ईश्वर बाहिर आँखा

खोजि हिंडछौ कुन पुर ?

ईश्वर बस्तछ गहिराइमा,

सतह बहन्छौ कति दूर ?

खोजी गर्छौ ? हृदय उगाऊ,

बत्ति बाली तेज प्रचुर 

साथी यात्री बीच सडकमा,

ईश्वर हिंडछ साथ

चुम्दछ ईश्वर काम सुनौला

गरीरहेको हात

छुन्छ तिलस्मी करले उसले,

सेवकहरूको माथ ।

सडक किनारा गाउँछ ईश्वर

चराहरूको तानामा

बोल्दछ ईश्वर मानिसहरूको

पीडा, दु:खको गानामा

दर्शन किन्तु कहीं दिंदैन,

चर्म-चक्षुले कानामा ।

कुन मन्दिरमा जान्छौ यात्री,

कुन नवदेश बिरानामा ?

फर्क फर्क हे ! जाऊ समाऊ,

मानिसहरूको पाउ।

मलम लगाऊ आर्तहरूको,

छहराइरहेको घाउ 

मानिस भई ईश्वरको यो

दिव्य मुहार हँसाऊ ।

भिखारी

                    (१)

हेर भिखारी अडि अडि आयो

करुण दृष्टिले नजर उठायो ।

गाढा दुखको  मौन प्रकाश ।

झिना आशा-तार बजायो

घाम उज्यालो  आँगन पास ।

एक बिन्दुमा गोल खसायो

जीवनको इतिहास ।

(२)

हेर, हेर ती झुत्रा चिथरा

हाय! हे समय निष्ठुर ।

जीवनप थमा बिचार पथरा !

काँपिरहेको थुरथुर ।

 झल्लर झोली बढाउँछ, बबुरा ।

करले अस्थिर, कातर ।

(३)

बर्ष-बर्षका हेर तुषारा 

शिरको उपर गिरेको ।

 हेर आँसुका खहरेहरूका

 मुखमा खोंच परेको,

 दिन-दिनको त्यो छातीमाथी 

चिरा चारक्क चिरेको ।

(४)

अडि अडि धरमर स्वाँ स्वाँ गर्दै 

मौन विलौना वरिपरी  भर्दै 

आर्तनादका हृदय फुटी,

 जड लट्ठीको भरमा पर्दै

 भन्दछ स्वरले छाती चिर्दै 

चामल एक मुठी ।

 जीवनभरको एक पुकारा 

चामल एक मुठी ।

(५)

 मानिससँगमा मानिसको यो 

अन्तर्दिलको रोदन । 

भाईहरुसँग भिक्षाको यो 

मुठी द याको याचना । 

घाम उज्यालो आँगनमा यो   

एक आँध्यारो अवलोकन ।

 गुलबहरूको हाँसोबिच यो 

एक उन्यौँको  रोदन ।

(६)

 को होला यो, कसको छोरा ?

कसको बाबु गरीब ? 

कुन आमाले काख लिँदामा 

बल्थे दृगका दुइ दीप ?

 कुन आशाले नजर खुलायो 

सूर्य चाद्रको नजरसमिप?

 किन मुर्झायो ? किन वौलायो ?

 किन मधुरो यो जीवन्- व्दीप ?  

(७)

बुद्ध देवको नजर अगाडि

 यही भिखरी आएथ्यो,

 मुर्ति यसैमा शब्द यिनैमा 

मुटुको शूल कराएथ्यो,

 महान दयाको सागर ठूलो 

शब्द यिनैमा लहराएथ्यो, 

भेष यसैले बलिको शेखी

 पवित्र पारी निठुराएथ्यो ।

(८)

 कालो बादलबाट खसेको 

 अन्धकारमा भित्र पसेको,

 ईश्वर हो कि भिखारी ?

 बोल्दछ ईश्वर हृदय घुसेका 

 घर, घर आँगन चारी

 बोल्दछ, आर्तध्वनिमा बोल्दछ

 करूणामृत दिल भारी ।

 युग-युगभरको आँसुहरूको

 सार अपार उतारी । 

 दु:खको दिलामा ईश्वर बोल्दछ

 अधर अनन्त उघारी ।

 माग्दछ करूणा भाइहरूमा 

 आई पृथिविवारि,

 माग्दछ भिक्षा ईश्वर मेरो

 आँगनको  एक भिखारी ? 

पागल-लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा
जरुर साथी म पागल !


यस्तै छ मेरो हाल ।

म शब्दलाई देख्दछु !

दृश्यलाई सुन्दछु !

बासनालाई संबाद लिन्छु ।

आकाशभन्दा पतला कुरालाई छुन्छु ।

ती कुरा,

जसको अस्तित्व लोक मान्दैंन

जसको आकार संसार जान्दैन !

म देख्दछु, ढुङ्गालाई फूल !

जब, जलकिनारका जल चिप्ला ती,

कोमलाकार, पाषाण,

चाँदनीमा,

स्वर्गकी जादूगर्नी मतिर हाँस्दा,

पत्रिएर, नर्मिएर, झल्किएर,

बल्किएर, उठ्दछन् मूक पागलझैँ,

फूलझैँ- एक किसिमका चकोर फूल !

म बोल्दछु तिनसँग, जस्तो बोल्दछन् ती मसँग

एक भाषा, साथी !

जो लेखिन्न, छापिन्न, बोलिन्न,

बुझाइन्न, सुनाइन्न ।

जुनेली गङ्गा-किनार छाल आउँछ तिनको भाषा

साथी ! छाल छाल !

जरुर साथी म पागल !

यस्तै छ मेरो हाल !

तिमी चतुर छौ, वाचाल !

तिम्रो शुद्ध गणित सूत्र हरहमेशा चलिरहेको छ

मेरो गणितमा एकबाट एक झिके

एकै बाँकी रहन्छ !

तिमी पाँच इन्द्रियले काम गर्छौ,

म छैटौँले !

तिम्रो गिदी छ साथी !

मेरो मुटु ।

तिमी गुलाफलाई गुलाफ सिवाय देख्न सक्तैनौ,

म उसमा हेलेन र पद्मिनी पाउँछु,

तिमी बलिया गद्य छौ !

म तरल पद्य छु !

तिमी जम्दछौ जब म पग्लन्छु,

तिमी सँग्लन्छौ जब म धमिलो बन्छु,

र ठीक त्यसैका उल्टो !

तिम्रो संसार ठोस छ ।

मेरो बाफ !

तिम्रो बाक्लो, मेरो पातलो !

तिमी ढुङ्गालाई वस्तु ठान्दछौ,

ठोस कठोरता तिम्रो यथार्थ छ ।

म सपनालाई समात्न खोज्दछु,

जस्तो तिमी, त्यो चिसो, मीठो अक्षर काटेको

पान्ढीकीको बाटुलो सत्यलाई !

मेरो छ वेग काँडाको साथी !

तिम्रो सुनको र हीराको !

तिमी पहाडलाई लाटा भन्दछौ,

म भन्छु वाचाल ।

जरुर साथी ।

मेरो एक नशा ढिलो छ ।

यस्तै छ मेरो हाल !

पागल 

Crazy
1.
Oh yes, friend! I'm crazy-
that's just the way I am.
2.
I see sounds,
I hear sights,
I taste smells,
I touch not heaven but things from the underworld,
things people do not believe exist,
whose shapes the world does not suspect.
Stones I see as flowers
lying water-smoothed by the water's edge,
rocks of tender forms
in the moonlight
when the heavenly sorceress smiles at me,
putting out leaves, softening, glistening,
throbbing, they rise up like mute maniacs,
like flowers, a kind of moon-bird's flowers.
I talk to them the way they talk to me,
a language, friend,
that can't be written or printed or spoken,
can't be understood, can't be heard.
Their language comes in ripples to the moonlit Ganges banks,
ripple by ripple-
oh yes, friend! I'm crazy-
that's just the way I am.
3.
You're clever, quick with words,
your exact equations are right forever and ever.
But in my arithmetic, take one from one-
and there's still one left.
You get along with five senses,
I with a sixth.
You have a brain, friend,
I have a heart.
A rose is just a rose to you-
to me it's Helen and Padmini.
You are forceful prose
I liquid verse.
When you freeze I melt,
When you're clear I get muddled
and then it works the other way around.
Your world is solid,
mine vapor,
yours coarse, mine subtle.
You think a stone reality;
harsh cruelty is real for you.
I try to catch a dream,
the way you grasp the rounded truth of cold, sweet coin.
I have the sharpness of the thorn,
you of gold and diamonds.
You think the hills are mute-
I call them eloquent.
Oh yes, friend!
I'm free in my inebriation-
that's just the way I am.
4.
In the cold of the month of Magh
I sat
warming to the first white heat of the star.
the world called me drifty.
When they saw me staring blankly for seven days
after I came back from the burning ghats
they said I was a spook.
When I saw the first marks of the snows of time
in a beautiful woman's hair
I wept for three days.
When the Buddha touched my soul
they said I was raving.
They called me a lunatic because I danced
when I heard the first spring cuckoo.
One dead-quite moon night
breathless I leapt to my feet,
filled with the pain of destruction.
On that occasion the fools
put me in the stocks,
One day I sang with the storm-
the wise men
sent me off to Ranchi.
Realizing that same day I myself would die
I stretched out on my bed.
A friend came along and pinched me hard
and said, Hey, madman,
your flesh isn't dead yet!
For years these things went on.
I'm crazy, friend-
that's just the way I am.
5.
I called the Navab's wine blood,
the painted whore a corpse,
and the king a pauper.
I attacked Alexander with insults,
and denounced the so-called great souls.
The lowly I have raised on the bridge of praise
to the seventh heaven.
Your learned pandit is my great fool,
your heaven my hell,
your gold my iron,
friend! Your piety my sin.
Where you see yourself as brilliant
I find you a dolt.
Your rise, friend-my decline.
That's the way our values are mixed up,
friend!
Your whole world is a hair to me.
Oh yes, friend, I'm moonstruck through and through-
moonstruck!
That's just the way I am.
6.
I see the blind man as the people's guide,
the ascetic in his cave a deserter;
those who act in the theater of lies
I see as dark buffoons.
Those who fail I find successful,
and progress only backsliding.
am I squint-eyed,
Or just crazy?
Friend, I'm crazy.
Look at the withered tongues of shameless leaders,
The dance of the whores
At breaking the backbone on the people's rights.
When the sparrow-headed newsprint spreads its black lies
In a web of falsehood
To challenge Reason-the hero in myself-
My cheeks turn red, friend,
red as molten coal.
When simple people drink dark poison with their ears
Thinking it nectar-
and right before my eyes, friend!-
then every hair on my body stands up stiff
as the Gorgon's serpent hair-
every hair on me maddened!
When I see the tiger daring to eat the deer, friend,
or the big fish the little,
then into my rotten bones there comes
the terrible strength of the soul of Dadhichi
and tries to speak, friend,
like the stormy day crashing down from heaven with the lightning.
When man regards a man
as not a man, friend,
then my teeth grind together, all thirty-two,
top and bottom jaws,
like the teeth if Bhimasena.
And then
red with rage my eyeballs rool
round and round, with one sweep
like a lashing flame
taking in this inhuman human world.
My organs leap out of theirs frames-
uproar! Uproar!
my breathing becomes a storm,
my face distorted, my brain on fire, friend!
with a fire like those that burn beneath the sea,
like the fire that devours the forests,
frenzied, friend!
as one who would swallow the wide world raw.
Oh yes, my friend,
the beautiful chakora am I,
destroyer of the ugly,
both tender and cruel,
the bird that steals the heaven's fire,
child of the tempest,
spew of the insane volcano,
terror incarnate.
Oh yes, friend,
my brain is whirling, whirling-
that's just the way I am.
Published. 1953.
Written by :- Laxmi Prasad Devkota.
Translated by :- David Rubin
David Rubin. Nepali Visions, Nepali Dreams.
1980 Columbia University Press.



Muna Madan 
by Laxmi Prasad Devkota 
adaptation by Pallav Ranjan 
copyright of this English version held by Pallav Ranjan
All rights reserved
[Muna]
Fire,
a fire burns in my mind.
Don't leave, my life,
don't leave.
Brightness of eyes,
my star of night,
don't take your light.
Tear open this chest of mine
perhaps the pictures
in my heart,
when you see them,
will change your mind.
Give me poison
to drink instead.
See? My pain
falls with my tears,
but tears do not speak,
thoughts stay within the mind.
Love, even my tears
fail to speak.
[Madan]
Darling Muna,
don't speak like this,
I will be returning.
For twenty days
I will stay in Lhasa,
I will travel twenty days
on the road.
Smile at me,
for if you would smile
I could raise myself
to Lord Indra's Heaven.
My intentions
are to achieve or to die,
do not put a barrier of tears
upon my roads.
The cranes return
with the sun.
It will be a great day,
the day of our meeting.
[Muna]
My Rama, my Krishna:
the sun at night,
smiles as you prepare your flight,
how shall I combine these?
Don't leave me here.
I sparkle beside you,
without you I am stone.
Take me with you,
hold my hands,
we will face jungles,
mountains, cliffs,
and murderers.
[Madan]
Muna, my Muna,
look at mother, look at her,
the oil that feeds that lamp
is about to dry.
Both of us can't leave her,
stay, care for her.
Her eyes that have seen
three twenty winters
shine as she looks
upon your face.
[Muna]
Pale hair, brittle body,
a mother's love
could not tie your feet.
Shadows of her affection call
but cannot hold you back.
What will you gain
in that land
as precious as her love?
Bags of gold,
they are the dirt of hands,
the soup of nettles,
our vegetables,
a peace in mind
are better. Stay,
satisfy your thoughts.
[Madan]
But what do I do?
- a gulp of milk
for my mother's throat,
- her dreams to build a resthouse
and taps for her people,
- on your delicate hands
pretty bangles,
- a strong foundation for a home
made insecure by loans
these wishes sing in my mind,
their voices are in my mind.
The music moves my feet Muna.
There is God above
and I have a heart.
I will cross those angry floods.
I mean well, but if things go wrong,
at least I will have died
with a song.
[Muna]
You tighten the knot
inside my heart.
Do not return then,
I will draw an unforgettable
picture of your face
for remembrance.
The maidens of Lhasa dance,
they seem as if they are carved of gold,
their voices laugh like the streams
as they play on barren hills and fields.
Leave, my love,
darkening the home and the city,
even tears do not have strength.
Maybe in darkness,
memories will gleam
or flash like lightning.
And sorrow shower
upon my clothes.
[Narrator, describing Madan's journey]
Naked earth, cloud mists,
climbs are hot, flowers poison,
poles with flags are death.
There, see monasteries
and Lamas with shaven heads.
One day the roof of gold
against the skies
beneath the Potala Palace,
Lhasa smiled.
Yak skin walls,
angels on cloth.
Young Bhotenis white as bones,
passers by bowing
before gurus with sunken eyes.
[Narrator, describing Muna at home]
Pearls fell. Pearls fell
when Muna smiled.
But now she wilts.
In sleep, tears wet her face,
her days are long,
her nights are long,
her time is sad.
In her voice, hear,
there is a soft tearful drizzle.
After the end of light,
even a flickering lamp is bright.
Women came with stories,
men showed they cared,
When you see a rose, brother,
do not touch it.
Do not with lust, spoil it.
A wondrous being
is a jewel of God
do not try and corrupt it.
[Muna]
Go to the worms of the city
and tell them your words.
Make the moon fall,
make mountains rise,
I will wait for his feet
and my Heaven,
God has created
four beautiful days,
that is life,
don't throw mud
to spoil them.
[Narrator, describing Madan's journey]
Smooth pebble gold,
new country, fresh light,
the smell of musk.
Madan stayed, six months passed
before memories came like water:
ill mother, Muna's eyes large with weeping.
At night he was unable to sleep.
Hiding a heavy bag of gold in clothes,
gathering the musk,
he met up with a few friends
and left for home.
[Muna]
What a nightmare!
A buffalo dragged me down!
I fell in mud, mother,
the darkest buffalo dragged me down.
[Madan's mother]
Come, darling,
don't shiver with fear,
I will take all the ill
that comes to you
upon my head,
don't shake.
[Muna]
My eyelids quiver,
my heart is pain,
a shadow of evil
has come into our home.
Perhaps he has no time,
perhaps he hopes to come soon,
paths lead through high mountains
maybe this is why he has not come.
[Narrator]
Madan falls ill with cholera on the road home.
[Madan]
Don't leave! Don't leave me
to the crows and vultures!
My friends, I will not die yet.
I will stand,
my throat is dry,
my chest is burning,
wipe these tears from my eyes,
I still have breath.
[Madan's companions]
We have no medication
and no one's here.
Stay! Each of us
has to leave someday,
God will give you salvation.
[Narrator]
Madan wakes and leans on his elbows,
his friends have left, the day drowns in red,
wind sleeps, birds are quiet, it is cold, he falls.
[Madan]
What is this fire?
Does the forest burn?
Is this fire going to kill the dead?
Is it a robber or a thief?
Is it a demon?
Madan decides to call for help.
[Tibetan]
Who cries?…
Your friends are bad.
My house is some miles away,
you will not die. I will carry you there,
you'll be all right.
[Madan]
Tibetan brother, you are a god,
your words are wonderful.
I have been told,
I am a man of lineage
and noble caste.
I hold your feet with respect, brother,
I am holding your feet.
A man's greatness
is determined by his heart
not by the caste
and the lineage he brings.
[Narrator]
The Tibetan carries him to his house, rests him on wool, gives him water and kindness, searches for herbs, crushes them, and makes him drink. He gives Madan yak milk and makes him strong. At Madan's home tangerines are in flower, thoughts are soft and sad.
[Muna]
You have forgotten me.
Tell me, how could you forget?
Which hateful god took you?
I cannot see, hills are covered by curtains.
The image I see of you is empty.
Your voice is tells me stories of happiness
in my sleep. I have no wings to fly with.
I cannot search for my love.
Why have you left our wealth
and stayed in that city.
Are you ill? Do your eyes fill up with tears
when you think of me?
Dust don't touch, thorn don't hurt.
[Narrator]
Madan wants to thank the Tibetan by giving him some of his gold, but the Tibetan refuses material rewards.
[Tibetan]
What will I do with yellow gold?
My children can neither eat this gold
nor will it give them warmth.
My wife is dead, she is in Heaven,
the clouds are her decoration,
her jewels and gold.
Madan weeps.
[Tibetan]
Chance blessed and I have helped.
I will not barter goodness for wealth.
Ask you mother, if you will,
to pray for my children.
[Narrator]
Madan's mother sees a clear face
and calls, the air responds,
the breeze touches her.
No tears in eyes, only a peace
a softness of the evening
reflected on that pond.
She reaches out to Muna.
[Madan's mother]
My darling, it is time to leave,
to cross the river, don't weep.
Everyone walks this way,
the rich and those who suffer poverty.
Earth has to meet the earth.
This flood of unhappiness,
stand against it, do not fall.
I saw the world flower,
I saw it wilt,
and I have known God.
The seeds we plant here
will grow in Heaven.
What you have given, love,
you will get back
when you leave this place.
Look at me, I take all
I have done with me.
The gold that you found in sleep,
I will take with me.
I want to leave now,
but is Madan not coming?
I want to see him before
shutting my eyes to this world
in case I die before I see him, tell him,
the old woman asked him not to weep.
[Muna]
I will clean and shine
the memories of you with tears,
mother, don't worry,
nothing has happened yet.
[Narrator]
Madan's mother begins to shake,
her voice fades,
she feels for Muna's hands at times
and when she holds them,
she asks in a faraway voice,
"Where is my son?"
A great wind shakes the branches,
a crow screams, travelers stare at the peaks.
Madan's head is on his palms,
his arms rest upon his knees,
the crow screams.
Madan looks at the crow.
[Madan]
Did you see my city?
My house is clean in that valley.
Go to my mother, she has white hair,
go to Muna, she is bright.
Tell them that I am well,
tell them not to worry about me,
trees on the lawn must be ripe with fruit,
go, eat, and tell them my story.
[Narrator]
There is strange screaming in the city tonight.
wet eyes, dimmed lamps, strong winds,
dogs cry, no moon.
Rumor of Madan's death
has reached home.
See tears drip from leaves
and a young broken tree.
The old woman's breath struggles.
Muna has fallen.
[Madan]
Why did I come, mother?
What did I come to see?
My mother, you have torn my chest.
Look at my face, mother, look at me.
I have come. I have sinned. Look at me.
Why do you look afar when I am close,
look at me. See me cry. Comfort me.
Don't leave, come back,
don't you recognize me?
I could not even
take care of you mother.
What is this peace
that has spread across your face,
speak to me. How could I hurt
that gentle heart of yours
I have brought bags of gold, mother,
I put them at your feet,
we will make the resthouse
and the taps, mother,
where you point.
Come back, don't look there,
don't point towards the skies.
[Narrator]
Madan goes to his sister when he cannot find Muna.
[Madan]
Tell me, sister, tell me, where is my Muna?
My mother is dying, but I do not see her.
[Madan's sister]
Your Muna went to her parents in sorrow,
when you left and did not come back.
[Madan]
She left my mother alone?
How could she leave her alone when I was gone?
[Madan's sister]
Muna went away from us
when she was ill herself.
She shone like a diamond
among the daughters,
she left because she was unwell.
[Madan]
How is Muna, who has been to see her?
She must ask for water,
who has given my Muna water to drink?
[Madan's sister]
She does not need water, she is cured and healed,
she does not need your herbs.
And my love, I would have met her
but I could not find a road to take me
to her parents' home.
[Madan]
If she is healed why hasn't she returned,
why hasn't she come back?
[Madan's sister]
She searches for roads but there are no roads
to lead her back from her parents' home.
[Madan]
This is strange, what do you mean?
[Madan's sister]
She is over the clouds,
in that city heavy with light.
[Madan]
My sister, tell me Muna is here.
Tell me she is upon this earth.
Tell me when she will be back.
[Madan's sister]
She lives across the river.
On the other side.
But she laughs with the flowers,
dances with water,
blinks with the stars,
speaks with the blackbird,
and her eyes, they shine.
She weeps with the dew
and when she is sad,
you will see the mist sinking.
My brother, Muna is not dead,
the birds have made songs of her,
hear them sing.
[Madan]
Muna isn't dead, tell me she lives.
Tell me she is at her parents' home.
The roots of my hopes,
the wings of my mind,
tell me Muna is here.
Tell me when she will be back!
[Madan's sister]
She is not here, on this side of earth.
She lives where sorrow does not stain.
Across imagination
she picks flowers of happiness
in the gardens of Heavens.
[Madan]
Cruel sister. Your words are death.
Letting the buds of hope open, bloom
and sway before my eyes. Making ears
swallow gulps of poison.
Muna, O Muna, you were the temple of worship
and the chains of life.
Life, why did you leave?
My sister, let me look upon my Muna
call her, sister, let me see her for a little while.
O Muna, my Muna, come down to me,
my queen, let me gaze upon you for a little time.
[Madan's sister]
My brother, my dear brother, take heart,
this dirty life has to leave.
In the end, the wind will take the fistful of ashes,
this blossom of meat has to fall and wilt.
[Madan]
My sister, remember, "My chest wants to explode,"
she said. "What will we do with gold?"
"It is better to eat nettles and satisfy our souls," she said.
God, how could you create her
and then ruin what you have made.
How could you make this flower
and then drag her down like this?
You gave me this flower,
how could you destroy her like this?
My sister, when I first saw her,
when I first saw Muna's face
I never thought that Muna could die,
sister, I thought she would never die.
How could the fire take her?
Where can I find her,
hold her to my chest?
Give me her ashes, sister,
I want to rub her ashes on my chest.
Mother, Muna, I will not stay here.
I will not stay here sister,
I will not stay.
Do not look upon this earth Muna
I am also coming.
With tokens of tears,
with the jewels of love
that you left behind.

By :- Mahakabi Laxmi Prasad Devkota 

सून्यमा सून्य सरी 

संसार रुपी सुख स्वर्गभित्र,
रमें रमाएँ लिइ भित्र चित्र ।
सारा भयो त्यो मरुभूमि तुल्य,
रातै परे झैं अब बुझ्छु बल्ल।

रहेछ संसार निशा समान,
आएन ज्यूँदै रहँदा नि ज्ञान ।
आखिर रहेछ श्रीकृष्ण एक,
न भक्ति भो, ज्ञान, नभो विवेक ।

महामरुमा कण झैं म तातो,
जलेर मर्दो बिन आश लाटो ।
सुकी रहेको तरु झैं छु खाली,
चिताग्नि तापी जल डाल्न फाली ।

संस्कार आफ्नो सब नै गुमाएँ,
म शून्यमा शून्य सरी बिलाएँ ।
जन्मेँ म यो स्वर्गविषे पलाएँ,
आखीर भै खाक त्यसै बिलाएँ ।

इन्द्रेनी

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क. पग्ले सृजन–घन, हे साउन

रङ्ग–धनी

लच्की ललित रे चुली चुली

गाँसी, कलाकी

इन्द्रेनी !

ख. वाष्पद्रवमा किरण–बुना यो

धनुष नवीन !

हान्दछ, कुसुमशर दृग–दिलमा !

झन्कार्दछ क्या

भाव नवीन !

ग. पहिलो कवि पछि लोचनका

सलिलकण

किरण चढेथे, किरण लडेथे

स्वर्ग पुगीकन,

अवनी छुन !

घ. सत्य नै के यसरी पहिले

पग्ल्यो होला

रङ्ग–पागल ?

सृष्टिपरीका चुहे परेला

यसरी झझल्की,

पहिले लगाई,

यो गाजल ?

नवीन वधूका दुःखसुख मिसिई,

झल्लरमा झलझल ?

ङ. अश्रुत सप्तस्वर निर्झरिणी

के यो ?

घाम–छायाको मायाको के

शादी सुन्दर ?

रङ्ग–निर्झर ?

दुःखसुख झरझर ?

स्वर बरबर ?

च. जादूचरी सलिल–तनीको कुसुमे लच्को

चुली, चुली, साँघु बाँधी,

दिव्य प्रदर्शन किन यो मचियो ?

गाउँछन् मसिना बुलबुलचरी !

वाह ! कलाको, दृश्य, श्रव्यमा,

विजयधुरी !

छ. भन, किन हो ए ! झल्केकी ?

स्वर्ग र पृथिवी टूट,

सुन–नर–फूट,

जोर्न तिमी छौ

पल्केकी ?

ज. बोक्सी बत्ती स्फुटिट किरणकी

रङ्गिली बन्ध !

घन जलकण सब हुन्छन् पतङ्ग !

ज्वलन छ तिनको

चरमानन्द !

झ. मर्न सिकाऊ बादललाई

बलिदानी !

फुर्न सिकाऊ भू–लाई हे !

इन्द्रानी !

माघको  खुलेको  बिहानको जप

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क. क्या खुल्यो बिहान आज !

नीलिमाले फाली

सकल घुम्टो जाली !

ख. वाल्मीकिको हृदयतुल्य व्योम निर्मलायो !

अभिराम क्या यो !

रात प्रातः आयो !

क्रौञ्चरुधिर थोर बेर नभमा छिर्बिरायो !

दिविमा जन्म ली दयाले !

करुण छन्द भै सुवर्ण ज्योति–लहर आयो !

कुँज्छन् हृदय डाली !

दर्शनभिलाषीलाई दिव्य देव प्रकट हुन्छन्

उक्ले अंशुमाली !

ग. भस्मीभूत दिन–चरी उड्छ भै सुनौला !

मानवी भविष्यको यो गाउँछ गान नौला !

एक अचल–चित्र तरुले औंला एक उचाली

अमृत रश्मि नै इशार्छ, सिद्ध निज समाधिलाई

लोक निम्ति फाली !

रश्मिलाई बुन्न दिन्छु

दिलमा, भावजाली

घ. प्राततारा ब्रह्मा अल्पे

जसले सृष्टि कल्पे

एक सफा डफ्फा बकुल्ला पौडिए उज्याली !

जीवनीका गतिका सुखका जीव–पङ्ख चाली !

खोजको आरम्भ हुन्छ

चल्छ जगत्, आफ्ना पयर

सडकमा उचाली !

ङ. द्रुम शिखामा छवि–विहङ्ग प्रथम झरेर बसे !

गुप्त इन्द्रधनुष ध्वनिको गुन्जन गाएर खसे !

मेरो भित्र चिडिया लाग्यो कुर्लन, पङ्ख चाली ।

च. स्वर्ग झर्छ, पृथिवी उड्छिन्, हिमालचुलीमा भेटी !

चुंबिदा छन्, लाल मदिर–अधर, अँगालो हाली !

अब सँभालिएर बस्छन्, मुस्केर हेर ! साथ,

प्रातःको कहानी हाली ! ऊष्म रङ्ग फाली !छ

. सृष्टि लाउँछे वसन सुन्दर,

मधुर मातले छाली !

चञ्चले भाउले चाली !

पाँच द्धारबाट घुस्दछ उदय–सङ्गीत–धारा !

पन्छी मान्छ पिंजरा सन्चो,

दो¥याउँछ गीत ती सास !

ज. धुस्नो सुकुलमाथि कवि छ, छिया छ पराल जालो !

एक–सिङ्गी गाई साथ लँगडो कुकुर खालि !

सुख हो भन्छौ जिन्दगी यो,

किरण आँगमा हाली !

झ. मृत्यु चिसो हुन्छ भन्छन्,

तातो अमृत थाली !

झारपात भज्न लागे गायत्रीको मन्त्र,

किरणतर्फ आफूलाई माटोमा उचाली !

ए वरेण्यं भर्गस् ! सविता !

प्रेर भन्छु आत्मालाई, जहाँ, छौ ज्योतिको थाली !

विनत छु, सिकाऊ देव !

जित्न मृत्यु जाली ।

गौंथली र देवकोटा

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क.

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

ख.

यस घाटमा क्या बाघ र पाठो पानी पिउँछ !

प्रकृति बसेर, दुइटैको दिल,

एक धागोमा सिउँछ, सिउँछ !

त्यो तर्सिन्न, म शङ्किन !

मध्यरातमा एक कोठामा

दुइटै जीवको जाग्ने निहुँ छ

तलतिर लागे यस संसारमा

आगो, आगो,

मास्तिर ज्यादा लागेदेखिन्

यशको चिसो हिउँ छ, हिउँ छ !

बीच बासो,

फ्यारफ्यार मध्यम,

रसले जिउँछ, रसले जिउँछ !

ग.

बिजुलीको तार लामो, मसिनो,

तानिएको हेर ! यहाँ छ !

तरङ्ग, लहर क्यै त्यसमा जिउँछ !

त्यसमा गौंथली रातमा रुँग्छ,

कविको मन पनि त्यस्तै उँग्छ !

स्वर्गले रोई हेरिरहेको

भिजेकी पृथिवी मनले सुँघ्छ !

दिनभर, दिनभर,

दिलले, साधन त्यस्तै हिलोमा

प्यारका एउटा महल बनाउन,

ठुँग्छ, ठुँग्छ !

सूनसानमा निशिको, सुत्दा

सारा संसार, जागी, जागी,

कल्पनाको आँखा उँग्छ !

घ.

सुहृद्मधु छन्, कविता, पोथी,

सँगकी ज्योति !

यस जगत्मा खँदिलो बासो

निम्ति, उनको ‘चिउँ’ छ ! ‘पिउँ’ छ !

मधुमास बिताउन नेपाल छान्यौं,

विवाहपछाडि,

स्वस्थ र अग्लो ठाउँ जुन छ ।

गौंथली र देवकोटाको

अध्यात्म मितेरी चुपचाप रुन्छ !

सृष्टिको हाम्रो पीडा देखी,

करुणादृग झैं तारामय नभ,

करयाइँबाट झ्यालमा चिहाई,

एक तारमा गुड्छ गुड्छ !

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

ङ.

वसन्त पछाडि लागी आयौं !

स्वपनाको फुल बिपना हुन्छ !

गौरी–शङ्कर गाना गायौं —

प्रकृति पुरुषको जुहारी परस्पर,

गाना जुन छ !

त्यो चुच्चाको, यस रसनाको,

गाउँदो रचना हाम्रो घर हो !

युगका बच्चा आँखा उघार्लान्,

हेर्दै पर हो !

दिनभर, दिनभर,

जगत्ले कुल्ची हिंड्ने हिलोमा,

हाम्रो नजर छ

त्यही हो हाम्रो घरको साधन !

यस्तो ईँट र यस्तो माटो, नेपालभर छ !

पृथिवीभर छ !

दिनभर, दिनभर, फ्यारफ्यार, भुर्भुर,

माटोको गन्ध नाकले सुँघ्छ !

स्वर्ग रोई, गीला, बनेका हिला चुचाले

उचाल्न खोजी ठुँग्छ, ठुँग्छ

गौंथली र देवकोटाको

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

च.

बच्चा काढी यस गुँडमा जब

तिनको पखेटा उम्रन्छ !

वनमा लगीकन तिनलाई उडाउन,

हाम्रो मीठो मनसूब छ !

त्यसपछि प्यारा, प्यारी हामी

कविकविताको गौंथली जोडी

उड्छ, उड्छ !

सागर–किनार पुग्छौं, फ्यारफ्यार

एक बार फर्की,

आँसुले हेर्न,

मानिसहरुको जङ्गल जुन छ !

डुब्छौं, दम्पति सागरमा तब,

सुखमा हाम्रो आत्मा बुड्छ !

प्रसव–वेदनाको यो सदनको

पीडा उड्छ !

गौंथली र देवकोटाको,

एउटै गुँड छ ! एउटै गुण छ !

ग्रहण नुहाउदी प्रति

                                    लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क.

सूर्यकी दुहिता ! चन्द्रकी भगिनी !

ए युवती ! गर स्नान !

ख.

अनार पालुवा लाल रहन्न

थाक्दछ बुलबुल गान !

समयले सुन्दर स्वपना सहन्न !

टुट्दछ रेशम तान !

ग.

यस पोकाम बिच्छी पस्छन्,

साँप हिलामा बस्छन् ।

मैला बेहोशीका क्षणमा

क्रूर जहरले डस्छन्

धोई राख्नुपर्दछ यस्तो

रातो रेशम थान !

घ.

अनन्त सम्झी मानव–जीवन

प्रलय भुल्दछौ हामी

क्षणका अन्धा दास बनीकन,

भ्रमका सुन्दर सदन बनाउन,

छौं नामी !

ङ.

सूर्य पिताको मुखमा राहु छ !

किरणहरुमा बार !

हिउँ हुने शङ्का मातालाई छ ।

खण्डहरको दुःस्वप्न कडाले

झस्किरहेछ संसार !

च.

जीवन–ज्योतिमा छाया पर्दछ,

किन बिरसौं ?

मत्र्यताको स्याउ रङ्गको

यस कायामा मृत्युको छाया

छोइरहेछ !

किन हरषौं ?

छ.

महाकालको दर्शन पायौं

ग्रास विषे !

छूत लाग्दछ पन्छीहरु लौ ?

क्या तरसे !

पृथिवीको हो यो गङ्गाजल !

स्नान गर !

चिसो छामोस् मूर्ख कलेवर !

सविता परका सविताको

भजन गर !

ज.

भूनिशाको यस छायामा

सूर्य बसे !

मत्र्यताको होश नराखे,

हृदय नधोए

यस्ता क्षणमा

साँप पसे !

झ.

बाग्मतीमा मध्याह्न

ग्रस्त महान् !

तर्सेकी चरी क्वै

गर्छ स्नान !

ञ.

बैंशचुलीमा छाया छ !

यो हो हृदय पखाल्ने बेला !

आवान यो हो महाश्मशानको !

धोऊ, गङ्गाजलले सुन्दरी !

अल्पायु सुनौला चोला !

ट.

ग्रहण बुझेका स्नाताहरुको

हृदय पखाल्ने भू–जल छ !

अवनिपुष्पमा बादल छाया !

विश्वास किरणमा निर्मल छ !

 प्रिति बिलाप

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा 

(नेपालमा प्लेन दुर्घट्नामा परेका बालबालिकाका प्रति)

क.

दउगका तारा ! बाबा ! बाबा !

कलिला, उज्याला सुनगाभा !

पृथिवी झरेका स्वर्गका फूल !

हाय ! गयौ नि ! हाय ! निभ्यौ नि !

वायुयानको दुर्घटनामा, फुस्की सानो कील, चुकुल !

त्यो चुकुल हो ! विधिले ठोक्यो हाम्रा मुटुमा, हाम्रा मुटुमा !

जीवनभरको शूल, हरे ! जीवनभरको शूल !

ख.

वेदना भै, अतिशयिताले आफ्नै, मूक !

जीवन बन्दछ क्षण–क्षण सिङ्गो, क्षण–क्षण टुक !

सिङ्गो बन्दा सचेतता नै तर्सी उठ्छे निशासी !

टुक्रा बन्दा, कणी, कणी छौँ, ताता जलका,

मुटु–वासी !

दिइरहेछौँ अँजुली, पलपल !

स्वर्गमा तिम्रा कञ्चन आत्मालाई बाबा ! शान्ति मिलोस् !

नित्य, अटल !

ग.

वज्र चट्क्यो ! आगो सल्क्यो !

आशा–उपवन भयो सखाप !

भस्म ढेर भो कोमल कुड्मल—

—हरुको किरणमुखी, कलकल,

चञ्चल, सुगन्धी उछलाव !

ध्वस्त, ध्वस्त, प्रणष्ट भयो अशोकवनझैं जीवन हाय !

विस्फोटित विधु, प्रलायान्त, विखण्डित,

छरिई, खण्डहर पृथिवी जननी,

उर–दग्धाको कृष्ण सतहझैं

हरीतिमा–मृत अस्तित्व छ हाय !

कस्तो गरेछौँ अघि हा ! पाप !

घ.

विविध जुहारका धनी थियौँ जो

राजारानी रङ्क भयौँ !

तातो पानी, पङ्क भयौं !

राजसी ए ! पूmलबारीका स्निग्ध हातका मृदुल सिहार !

सुकुमार !

दृग–किरण खुशिला !

प्राण–पवनका स्पर्श–हँसिला !

शवनम–रसिला !

उच्छाल–उज्याला, मन लहरीमा !

कोमल–दार !

घुँक्का, सम्झी, बिउँझी उठ्छन्,

यी वन गिरिले देख्न नपाउने,

स्फटिक तालले राख्न नपाउने,

दिनले फेरि देख्न नपाउने,

तिम्रो अकुटिल, देव–मुहार !

झलमल, झलमल स्मृतिको किनार !

अतट छ हाम्रो ! दुःखको यो

तूफान–विघूर्णित पारावार !

ङ.

मुस्कानहरुझैं दृग–जलले

पोषिएका, कुड्मलले,

जल्नुप¥यो नि ! बाँच्छौ बोट

उल्टो विधिको हात हरे !

कम्र्मको खोट !

च.

मातृभूमिमा चुम्दा, चुम्दै, स्वर्गले झिल्की बोलायो !

क्रुर स्वर्गले ! क्रुर स्वर्गले !

पृथ्वी, लायक छैनन्, तिम्रो

निम्ति, भनेको होला यो !

छ.

ठक्कर खाँदा, तस्र्यौ होला ! बष्र्यौ होला ! ए लाचार !

हाली अँगालो रोयौ होला, आत्ती, आत्ती,

पसिना–धार

क्रन्दी, देख्दा,

धूलो, बबन्डर हाहाकार !

‘आमा’ करायौ ?

वा, ‘हे भगवन् ! विश्वाधार !’

मृत्यु, कथाझैं दूर, कुइरोझैं,

आगोको ली भीषण मुख तब

पेट्रोल–टङ्गीबाट उठेर,

गज्र्यो होला, आखिरकार !

बाबा ! बाबा ! मुटुमा फुट्छ भक्कानो नि ! सम्झी सम्झी

तिम्रो दशा, सुकुमार !

काँढाले तक नकोरिएका, बालक, कोमल, हीनाधार

काल भनेको नसुनेका, कथा गुनेका,

पृथिवी दुःखी नचिनेका !

कमिलाका फुल चाँवल खाने, कोमल करले बिनेका !

कसरी सम्झौं ? मुटु फुट्छ !

पागल चिच्यावट उठ्छ !

अविरल धारा जल छुट्छ !

ज.

बाबा ! बाबा !

हावाहरुले, हुइँहुइँ गर्दा, तर्सन्थ्यौ !

लुटुक्क काखमा निहुरन्थ्यौ !

यस छातीमा बाहिरी जग नै, आँखा चिम्ली,

बिर्सन्थ्यो !

स्वपनामा पनि रुप भयानक,

देख्दा, तिमीहरु तर्सन्थ्यौ !

तिम्रा स्वपना मीठा पार्न,

हामी निशिमा चुम्बन दी, दी,

स्नेह अगाधले निहुरन्थ्यौ !

सुते, बराबर बिउँझन्थ्यौँ

खेल बीचमा, हलुका इच्छा कुँडिँदा तिमी जब

चिर्रन्थ्यौ !

हामी, मुटुमा थर्री, थर्री,

दगुरन्थ्यौँ !

चुपचाप कस्तो म्वाइँ दिन्थ्यौ ! लिन्थ्यौ !

बाबा ! बाबा !

हामी अभागीहरुको होश र सेवा पुगेन !

नत्र तिमी किन बिर्सन्थ्यौ ?

झ.

सम्झ्यौ मुमा वा ! सम्झ्यौ बुबा वा !

डग्दा डगमग जग–जग, देही

गर्दछ आमा–बाबु याद !

लाचारीमा अन्धताले राखिरहिथी,

बाबा ! बाबा !

बाबु र आमा, दुवै अभागी !

चिम्लनलाई आँखा विधिले,

झुठा आशाको दी नाद !

हा ! लाचारी हा ! लाचारी !

सर्वस्व दिनै पनि इच्छुकहरुको भारी !

लाचारी !—

मानव–पितृको, यस पृथिवीमा, विधिका सामु

अत्याचारी !

कुन भाषाले गर्दछ जारी ? —लाचारी !

रुन्छन् यहाँ ती, चिरिँदा, धाँजा,

कलेजा, कलेजा बटारी !

कँटिली छन् यी, मटिली छन् यी, हुँडिली छन् यी पृथिवी !

फूल झरेका थोत्रा रुखहरु रुँदै खडा छन् यिनमा,

वज्रपातका दुर्दिनमा !

पर्वत–छातीमा खत छन् बाबा !

घाउ घाउ छन् भूतलभर !

केवल जलले अविरल गाना गर्दछ खोँच बनाई !

नागिनीले उरमा डस्छे आकाश पिताको हाई !

निधार ठटाई, घोप्टी हेर्दछ जगलाई !

जलका आँखा, जलका आँखा मात्र जुझ्छन्

डबकाई !

प्राण रुन्छन् यिनका, मँडरी,

बालविहतझैं, क्रन्दनमा !

हावा यिनका यहाँ ई !

ज्वालामुखीका लाभामाथि, पृथिवी, ज्वलिता अन्तरमा,

हरीतिमाले मुहार सिँगार्छिन्,

फूल उमार्छिन् ! बाबा !

मृगशावक सब बाघ बिचेत छन्

लिँदा खुशीका उफ्राइ !

भीषण बघिनी विधिले

हाय ! चबाई तिमीलाई !

ञ.

ए पेवुलका जल–बुलबुल, चाँदी–रसना चञ्चल !

बाफ भयौ !

वरदान बनीकन आएथ्यौ !

श्राप भएर गयौ !

ट.

हाय ! तिमीहरु आमा भएनौ !

हाय ! तिमीहरु बाबु भएनौ !

पितृवेदना, वियोगबीचमा,

सहने छैनौ, सहेनौ !

आँशुका घुट्का भाषाविनुका कहिल्यै पिएनौ !

पिएनौ !

आमाबाबु हुनको पीडा, स्नेहवेदना, नभको, भुको,

बुझेका थिएनौ, थिएनौ !

मुस्की नयाँमा ।

फुस्की बास्ना ।।

जिस्की हवामा ।

पृथिवीलाई सुख–उपवनझैं चहारी, विहारी तृप्त थिएनौ !

जादूजाली डाली जगमा, चिन्ता लेश लिएनौ !

इन्द्रेनीको राज्य भनीकन, कुलिश–सचेत रहेनौ !

नख चञ्चुलोहिता प्रकृति न देख्यौ, बाज न, गिद्ध न, बाघ न,

चील !

श्याल न, सर्पको विल !

प्रौढहरुको मम्र्माहत दृग जलको जहर पिएनौ !

बिपना, स्वपना सँगसँगै चाल्यौ !

तोतेली स्वर्गमा पृथ्वी ढाल्यौ !

शूल छिपाई मुस्किन लायौ हामीलाई !

सुख मान्न सिकायौ हामीलाई !

करको कोमल शीतलताले मलम लगायौ प्रौढहरुको

ब्रणलाई !

शान्ति बनायौ रणलाई !

आशावादी मरणहरुलाई !

तर हाय ! तिमी नै अन्तध्र्यान !

तारा–ज्यान !

काँप्दछ हाम्रो प्राण, काँप्दछन्

हाम्रा आशा, हाम्रा ज्ञान !

असह्य हुन्छिन् पृथिवी फेरि, अनल समान !

अनल समान !

ठ.

पाएनौँ नि प्यार यथेष्ट गर्न तिमीकन,

रत्नहरु !

विफल भए सब शुरुदेखिका, प्राणहीन छन्

प्रयत्नहरु !

तर्साउने यो घर भो ठूलो आकाश छद !

छाया सारा,

मानिस, बस्ती, वस्तुहरु !

दुई आँखा छन्, नखलिस्तान, शेष रसका याद भल !

सन्नाटा अब गर्दछ बास,

जहाँ देवदूतको मीठो खलबल !

ङ.

तस्वीरमा छौ !

एक छिनको तिम्रो जीवन झलकिन्छ !

निमेष जहाँ एक छायामाथि

उड्दा, उड्दै अडकिन्छ !

केवल गह यो डबकन्छ !

बोलन ! बोल ! मौन छिचोल !

मधुर अधर ती खोल

रोउन ! हाँसन ! चलन ! ए ! उछलन !

ढल्कन ! डोल !

पलक उचालन ! पलक ओरालन !

ताजूबीले चौडा आँखा पारन !

खोलन ! खोल !

अथवा रोउन, इच्छा कुण्ठित,

आँशु झार ए अनमोल !

तोते कुराले

कम्प अनिल अलि !

बदलन मुद्रा ! मुख खोल !

अनन्त निद्र आई छोपी

आह ! तिमीकन !

सुत्छौ निश्चल, शब्द न सुन्छौ !

सकल अबोल !

ढ.

वेद स्नेहका ! सत्यका रक्षक !

जगताधार !

कोमलताका लताका पुष्प !

बिस्र्यौ आमा, बिस्र्यौ बाबु,

बिस्र्यौ संसार !

ण.

कोही बच्चा कराइरहेछ झप्रोमा त्यो नजीकमा !

सारा बच्चाहरुमा घुसीकन बोलिरहेछौ ए बाबा ?

बाँचिरहेका बच्चाहरुको सामूहिक एक आत्मा गर्छ,

“आमा–बाबु !” पुकारा !

एक झझल्को, एक छचल्को जलको,

आँखाको यो फाँद बनाई पृथिवी ढाक्ने

अरु बाबाका, अरु आमाका,

हृदयहरुमा हृदय घुसाई, हामीलाई,

गर्छ विचित्र, दिलामा सदृश,

अन्तिम एक इशारा !

त.

आँखाका जल खोज्दैछन् अझ, ढुँढ्न तिमीहरु, झर्दै छन् !

बच्चा गुमेका आत्मा चरी दुई प्रश्नले जग भर्दै छन् !

रातका आँखा कोर्दै छन् !

पृथिवी हुन् यी कस्ती डल्ली ? के हो यो संसार ?

नाशपाती घुमाइरहेछन् ज्योतिहरुले किन यी हजार ?

कसरी आउँछ, कसरी हराउँछ,

मानव कोपिला, बास्नादार ?

आकाश बनाई ढकनी नीलो,

कसले छोप्दछ , किन संसार ?

थ.

छैनन् मरेका भनन ! ए तारा !

तिमीझैं सारा सुन्दर थिए !

ज्योतिका मीठा मन्दिर थिए !

छन्, छन्, ती छन् !

लुगा फुकाली, नाङ्गा हुन्छन् केवल !

शिशु–तारा–दल ती ! तारादल !

नन्दन घुम्छन् !

झिम्की, चम्की, साना, नाना ज्योतिका नाना लगाई,

अमर छुरछुर गर्छन् !

जलबिन्दु धराका, आपूmपछिका, आपूmतलका,

सम्झन्छन् !

द.

के ती हामी दुःखीकन सम्झी

कहिल्यै रुन्छन् ?

होइन, होइन, ती नाताभन्दा ज्यादी पर छन्,

मुस्कन्छन् !

पृथिवीको यो बाफ हो जलको वातावरणमा केही दूर !

यी पग्लन्छन् ! यी पग्लन्छन् !

तर ती त्यसका माथि उठेका

सँग्लन्छन् !

स्वर्गका देउता, तिनका आँखाबाट झरेका,

सुखका कनिका टिप्दै जिउँछन् !

हामीहरुकन भेट दिनेछन् !

दिन्छन् !

थाहा छ तिनीकन, दुई मूर्ख परेवा

—माऊ गुँडमा रुन्छन् !

चुम्बन फँकी भन्छन्, “न–रोओ !

तिम्रा पनि ता क्वै दिन छन् !

आमा–बाबु पनि त धराका

बादलपारि, आँधीपारि,

बच्चातिर, पछि उत्रन्छन् !”

ध.

यत्ति कल्पना, यत्ति भावना,

आशा हुन्छे,

बुझाउँछे मन !

शीघ्र देखियोस् लैजाने पाल, तरुणी निकट होस्,

रे प्रतिक्षण !

शेष समयको माग पु¥याउन, भार वहनमा बस्छौँ !

अनि लहरी जब सन्चो होला,

बन्दरगाहको तल खस्छौँ !

भुलभुल आउँछ, भुलभुल आउँछ,

पानी मन यो,

अज्ञानी मन !

पानी मन यो, बूँदबूँदमा

कण, कण !

ज्वलनको सीमा नाघेका ती,

अम्लान वनतिर लागेका ती,

हाम्रा छैनन्, हाम्रा थिए जो,

विश्वम्भरको डर, यो गगनको विशालतामा,

चम्कन्छन् !

हरि र रमाले आँशु पुछेका !

नङ्गा आत्मा,

कुल्चिरहेका अमरवल्लीहरुका हाँगा

पातमा,

आँशु पुछीकन भेट्छन् !

“बाबा ! बाबा !” भन्दै उडौँला हामी आखिर !

भेट्न नबिर्स बाबा !

हृदय यहाँ बा बाबा ! बाबा ! काँढा उपरमा

लेट्छन् !

हुरीको गीत 

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क.

प्रलङ्कर शङ्कर–शिरको धूमिल जटाको उच्छाल,

प्रलयको छ पताका मेरो उडान, पागल उत्ताल,

मुस्कन्छु झलझल भीषण निजी शोभाले प्रसन्न नारी,

सगर सागर सोहोरी सन्कें, भँवरी परेर भारी

उग्रलाई अभिसारी,

ख.

गाउँदछु, पागल वेदना हाँसी, फोहोर हावाको बेताल !

विषमको खाडी जन्मस्थल मेरो, रोएर जन्मेथें हूँ, हूँ,

ध्वंसिनी दूत्तिका विधिको बनें, दर्दको आत्मा के कहूँ,

पखेरु नागलाई कोर्रा दी हाँक्नु विकास–आकाश–पथ,

क्रोधको दिव्य सुषमा मेरो, वेगको आत्मा नै रथ ।

रोएकी सृष्टिकी रु हूँ

नाश र निर्माण चक्रका मेरा बाफका उठ्दछन् धूलि,

नागिनी झिल्का झिल्केर ठुँग्छन् निशाका उरमा, दी शूली ।

चीत्कारी उठ्छ अँध्यारो बाक्लो, प्रलय चाख्दछ एकबार,

अन्त र आदि, शून्य र सृष्टि,

लुका र मारी खेल्दछन्, क्षण–क्षण झल्केर, निभेर संसार

नृसिंह–भ्रुकी खुम्चाझैं वाष्पिल गरादार घनकी घारी ।

जसको नाच तूफान वर्षा, त्यही हो मेरो खेलको बारी ।

ग.

शिखरसिंह गर्जन्छन् तोड्न अँधेरी युगका कारा

दिनको स्वर्णिम शहीदी च्यानमा वर्षन्छन् जल भै तारा

जराको वैरी, बढार्छु बैरी सडल दलको देश ।

सङ्क्रान्ति ज्वर हूँ प्रकृतिको जो बर्बर छु किटेर दाह्रा ।

कन्दरा–नूपुर वनकाली छमछम, भूर्भुवः स्व को ताली,

भँवरी धूलि मिल्केको सारी,

बहुलाही बनी गीत गाउँछु फाँडी सृष्टिको पाकेको बाली,

लङकामा नाचें, भारतमा नाचें, समर–प्राङ्गण मेरो ।

ध्वंसका सारा श्रृगाल गाउँछन् लप्काउँदा लागाको फेरो ।

म नीलकाली, रक्तिम जिह्वा, म चिरभोकी र प्यासी,

म चिरलाञ्छित मानवताको ज्वलनको तुमुल राशि,

भीषण सुन्दरी शिवका उरमा अधीर पद छन् चञ्चल ।

विधिको बाणको वेग छ, मेरो नृत्यमा पृथिवी ढलमल !

सागर–शेष–फणालाई ठाडो पारेर गाउँछु घोर

उत्ताल उराल, प्रलय–सुरले, असि ली बिजुली–डोर !

घ.

सत्यलाई गर्छु अभिषेक भूमा, स्वर्गका झारीका जले,

म नारसिंही शक्तिको माऊ युग–निशा हाँक्दछु बलले,

चण्डीझैं जन्जीर चट्याङ्ग भाँची फुहुन्छ सिंहको वाहन,

त्यो पशुराज जो मेरो कोपले कल्पेथ्यो दण्डको साधन ।

म उग्र शिव, म भीम सत्य, भयङ्कर सुन्दरकी देही

कान्तार–सङ्गीत, समर–मन्दिर शक्तिकी अधरकी फेन,

म वायुवादी, खलबल प्राणहरुको भँवरी केही,

कालको बाली–काटनी साकार, ऋतको अन्तको देन ।

ङ.

पल्लव–शिशुको केलिको आली ढुक्कुरको प्यारको न्यानु,

तूफानी छालले मुक्ताको शिल्प, पाठालाई आमाको न्यानु ।

स्वर्गको पटको पखाल्नी केवल, कोयली–वाणीको निर्बन्ध,

धोबिनी केवल धराको, कुसुम–उरको विन्दुको सुगन्ध !

सत्यका युगमा सपनेर सुत्छु, कलिमा बिउँझेर खेली ।

सिकाउँछु केवल चित्रान प्रभात उषालाई जो मेरी चेली ।

चिथरो मेरो पछयौरामा, सन्तुलित सुधांशु–ज्योति,

विषम दारी, बन्धन फारी

निदाउँछु नीरव कन्दराभित्र,

मुस्केर स्वप्न–संसारमा छामी सुनझुल्के प्रभातको नाडी !

गधा बोल्छ

लक्ष्मी प्रसाद देवकोटा

क.

मालिक मानिस ! ही ही हः !

ही ही ह हः ! ही ही हः !

ख. 

ईश्वरसँग के मैले मागें बुद्धिको निट्ठुर खर वरदान ?

बुद्धि जो गुन्दछ, बाँड्दछ, बुन्दछ

फेल्दछ, जेल्दछ, हान्दछ, ठेल्दछ,

फेरि रोप्दछ, फेरि उखेल्दछ ?

बुद्धिको बलियो कमजोरी, तपाईंहरुको बोक्रे शान ?

प्रकृति नउत्रने ठेलमठेला ठेली निकाल्नोस् पढ्नोस् ल,

संसार धुँधला छायामा,

क, ख, ग, घ, ट, ठ, ड, !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

घाँस बनाउन घाँसको बीउ नै नभई, तपाईको शक्ति छ !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

ग. 

बुझ्नुभयो को गर्दछ के, के पर्दापछाडि, किन कसरी ?

यसमा मालिक क्या मसरी !

बुद्धिमत्ता व्यङ्ग्य भनीकन

बुझ्दछ पशुको जगत्, हरि !

कुन कविता हो हृदयस्पर्शी, गर्दभ–अवयव–हर्ष–लहर ?

छन्द–सिहर !

घँस्याइलो यो चउर हुँदामा, न्यानो घामले उज्ज्वल प्रहर ?

अथवा तपाईको मसीको लहर ?

कृत्रिम बुट्टा कागजभर ?

कोखा कुत्कुती लाग्छ अँ !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

घ. 

काम–बुभुक्षा तत्व अगाडि चार वेदको के माने ?

जूनकीरीको पुच्छर ! झिल्को,

लोखर्केको सुपारी ।

यत्ति बुझे ता बुझियो सारा,

किन यी अडकन भकारी ?

तरङ्ग मेरा पनि छन् मालिक ! रङ्गी–बिरङ्गी भारी,

तर म बोल्दिनँ, लेख्दिनँ, पोख्दिनँ,

तपाईहरुझैं डकारी ।

हेर हेर ती क्रूर भयानक

मुण्ठमाला रे मूर्तिहरु !

जननी बालक रेट पिउँदी !

हात्तीदेवका सूँडहरु !

मेरो ईश्वर घाँस मुनाझैं दुधिलो कलिलो गुलियो छः

सर्वव्यापक कहिल्यै नमर्ने,

फेरि उम्रने बलियो छ !

तर रे तपाईको ! कछुवा, वराह, सिंह हेर ! जो मनमा छ !

उकुसमुकुस भो पेटको तह !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

यौन–पूजामा, भू–पूजामा केही झल्केथ्यो, केही ल !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

ङ 

ज्ञानको तरुको निषिद्ध फल के काल–व्यालले चाख्न लगायो ?

बाबा आदम ! त्यसको कस्तो रस आयो ?

पृथ्वी–पतन औ भीषण श्राप ‘ खाएस् भालको पसिनाले र् ! ’

खच्चुङ ! जुृग जुग काँढा कुल्ची,

वाह ! हलीको ह, ह, ह !

जल्दा मगजले बिन बिन दाना–घोरिउ लाटो–कोसेरोझैं

हिसाब गरे सब के रैछ !

मेरो कहाँ गो ‘ माले ह ! ’ ? ईश्वर ज्यापु, मालिक म !

अन्तः करणको नाटीकुटीमा

धर्मले आफै उल्टी खस रे स्वभाव निर्मित्त निज रौरव !

ल ! ल ! ल !

ज्ञान अज्ञान कुन ठूलो हँ !

मालिक मानिस ! ही ही हः !

च. 

नब्बे सालले के बतलायो, वास्तुकलाको देख्यौ धराप ?

वेदको पाले बाहुन राख्यौ, देख्यो समाजै सडेदो पाप ?

तासघरमा फू फू हावा, सड्दा, झूठा सब दावा

स्वर्ग कल्पियौ नरक बनायौ,

कमसेकम ता गर्दभ जाति बीच पृथिवीमा त छ !

अणुबम बनाई हामी बुजु्रग पशु पनि मार्ने सुर के छ ?

झूठा–शानी ए ज्याक्–ड ?

घाम र हावा कपडा हाम्रो, तिम्रो शरीरमा काँढा ल !

प्रकृतानन्दी तारस्वरमा, सच्चा कलाको मर्मज्ञ,

बोल्छु गधा म फुइँ नझिक ?

हामी गधाको बुद्धि सिक !

गिर्न उडेथ्यौ यसरी ल !

मालिक मानिस ! ही ! ही ! ह !

ही ही हः हः ! ही ही हः  !

लेखनाथ पौड्यालका  कविताहरु 

कालमहिमा

by : लेखनाथ पौड्याल

भाका, भूल, दया, क्षमा र ममता, सन्तोष जान्दैन त्यो,
इन्द्रै बिन्ति गरुन् झुकेर पदमा त्यो बिन्ति मान्दैन त्यो,
थुप्रोमा उधिनी मिठो र नमिठो रोजेर छान्दैन त्यो,
खाता जाँची सबै दुरुस्त नबुझी बिर्सेर हान्दैन त्यो ।१।

राजा रङ्क सबै समान उसका वैषम्य गर्दैन त्यो,
आयो टप्प टिप्यो, लग्यो, मिति पुग्यो टारेर र्टर्दैन त्यो,
लाखौँ औषध अस्त्रशस्त्र महिमा देखेर र्डर्दैन त्यो,
व्याधातुल्य लुकेर चल्दछ सदा मारेर मर्दैन त्यो ।२।

आँसुका दहमा नुहाउँछ चिसो पानी रुचाउन्न त्यो,
सुख्खा जर्जर अस्थिपञ्जर विना शैया बनाउन्न त्यो,
मैलो भष्मसिवाय अङ्गभरमा केही लगाउन्न त्यो,
हाहाकार सरी मिठो अरु कुनै संङ्गीत गाउन्न त्यो ।३।

जोजो मिल्छ सुलुक्क निल्छ मुखमा हाली चपाउन्न त्यो
थाल्यो च्वाम्म सबै चपाउन भने आहार पाउन्न त्यो,
जत्ती मिल्छ उती उकेल्दछ पनि केही पचाउन्न त्यो,
यै चालासित कल्पकल्प कहिल्यै खाई अघाउन्न त्यो ।४।

नैतिक दृष्टान्त 

बडाले जे गर्यो काम हुन्छ त्यो सर्व-संमत ।

छैन शङ्करको नङ्गा, मगन्ते भेष निन्दित ।।
गरदैन ठूलो व्यक्ति मर्यादा-स्थिति-लङ्घन ।
बसेको छ महासिन्धु सीमाबद्ध बनीकन ।।
दबिन्छ गुणिको दोष गुणका राशिमा परी ।
रश्मिले चन्द्रको दाग दबाएकै छ बेसरी ।।
कसैको लोकमा छैन एकैनास समुन्नति ।
अरूको के कुरा हेर सन्ध्यामा सूर्यको गति ।।
छोटो बढ्यो भने ज्यादा फूर्ति ढाँचा बढाउँछ ।
उर्लंदो खहरे हेर कत्तिको गड्गडाउँछ ।।
ज्यादा सोझो हुनुभन्दा टढिनु छ फला-धिक ।
गरदैन कुनै सोझो ग्रहको पूजनादिक ।।
टपर्टुञ्या पनि हुन्छ मूर्खमध्ये प्रतिष्ठित ।
बोलने को अँध्यारोमा महात्मा जुन्किरीसित ।।
सानैदेखि छुचो हुन्छ दुष्ट मानिसको मति ।
घोचने जङ्गली काँढा पहिले नै तिखा कति ।।
मिलेर काम गर्नाले हुन्छ अत्यन्त फायदा ।
एकता हेर कस्तो छ मौरीको महमा सदा ।।
जो दिंदैन उही दिन्छु भनी गर्जन्छ सत्त्वर ।
जो हो नवर्षने मैघ उसैको हुन्छ घर्घर ।।
हुनुपर्दछ मौकामा शत्रुको पनि सेवक ।
कोइली कागकै बच्चा बन्छ सानू छँदा तक ।।
गुणग्राही जहाँ छैन वहाँ के गरला गुणी ।
कौडीमा तक मिल्किन्छ भिल्लका देशमा मणि ।।
योग्य स्थानविषे मान सानाले पनि पाउँछ ।
कृष्णाका तटको ढुङ्गा देवता कहलाउँछ ।।
उपकारी गुणी व्यक्ति निहुरन्छ निरन्तर ।
फलेको वृक्षको हाँगो नझुकेको कहाँ छ र ।।
मेटिंदैन कसैबाट आफनू कर्मपद्धति ।
बनवासी बने राम चौधै भुवनका पति ।।
धर्म हो धीरको धैर्य राखनू दु:खजालमा ।
मानू मौनव्रती हुन्छ कोइली शीतकालमा ।।
सारा सार लिई कन्था छोडी-दिन्छ गुणी जन ।
रस चुसेपछि भृङ्ग फूलमा भुल्दथ्यो किन ?
सङ्गले पनि जाँदैन दुष्टको दुष्टा रिस ।
श्रीखण्डमा बसी सर्प कहाँ हुन्थ्यो र निर्विष ।।
मूर्खका मनमा अर्ती गालीतुल्य बिझाउँछ ।
दूधपान गरी सर्प खालि विष बहाउँछ ।।

दशैं

हट्यो सारा हिलो मैलो

हरायो पानीको वर्षा 

भवानीको भयो पूजा

चल्यो आनन्दको वर्षा ।

जता जाउ उतै भन्छन्

दशैं आयो दशैं आयो

यही आनन्द चर्चाले

सबै संकष्ट बिर्सायो ।

ठूला साना सबैलाई

दशैं अत्यन्त राम्रो छ

चलेका चाडमा ज्यादै

यही उत्कृष्ट हाम्रो छ ।

सबै अत्यन्त आनन्दी

सबै छन् पिङमा दंग

सबैको देखिंदै आयो

उज्यालो चेहरा रंग ।

पिंजडा को सुँगा

बालक बबुरो दिजशुक नाम

हुँ म परेको छु पिंजडामा 

मकन हरे शिव शान्ति र चैन

सपना बिच पनि रति भर छैन

मेरा बान्धव बाबु र आमा 

बस्छन वनका एक कुनामा

को सित पोखुँ मनको ताप 

गर्दै पिजडा बाट बिलाप

अंशु बगाई कहिले रुन्छु 

कहिले मुर्दा तुल्य म हुन्छु 

कहिले पागल सरि उफ्रन्छु 

केवल वनका सुख सम्झन्छु   

फलफुल खाइ नित्य रमाई 

वनमा फिर्ने बबुरो लाई

विधिले पार्यो पिजडा भित्र

कर्म हरे शिव हुन्छ बिचित्र 

वरी परी बैरीहरु छन् सारा

छैन कतै तिर कोही सहारा 

के गरु कसरी उम्की जाऊँ    

को सित मन को दर्द बिसाऊँ

पिजडा फोडु भनिकन चुच्चो  

बल संग धस्दा भो सब बुच्चो 

बेसरी कुजिए पक्ष्य र पाऊँ

कसरि अब हा काल बिताऊँ

यो कस्तो हो कसरि आयो 

बसी कन पिंजडा  बिच के खायो 

यो सब बुझ्ने कोहि छैन

हाय यसैले मन रहदैन 

सुस्खा छ घटी बन्धन चर्को

बोल्नै पर्ने झर्को अर्को 

बोलेन भने लाठी उजाई पिट्न लाई 

यौटा भन्दछ यो हो पाजी 

आर्को भन्दछ यो छ बिराजी 

भन्द छ तेस्रो आत्मा राम 

पढो पढो जी राखो नाम

गुडको बैरी मनुष जाति

सूश्क गराई गुणीका छाती

प्राण पखेरु नलिए सम्म 

खुश किन हुन्थ्यो हाय अचम्म 

पृथिबी तलमा एउटा सम्म 

मानिस बाँकि रहंदा सम्म

तुच्छ सुगाको जन्म नदेऊ 

          दीन दयालु बिन्ती लेऊ !  

नाट्य शिरोमणी बालकृष्ण सम

Natya Siromani Balkrishna Sama

Bal Krishna Samser janga bahadur Rana was born in 1902 as the second son to General Samer Shumshere Jung Bahadur Rana and Kirti Rajya Laxmi in Gyaneshwor, Kathmandu, Nepal. He was born in Rana family (equivalent to Royal family) of that time so he was able to pursue the best education available in the country.

He completed his high school from Bhanu School (Durbar High School) in Rani Pokhari and went to Tri Chandra
college as a science student. Balkrishna Samser Janga bahadur Rana by birth had right to become military   officer went to Dehradoon (India) training and became a Lieutenant Colonel. Then prime minister Chandra Shumshere did not find Sama's interest in writing positively. Sama was not happy about the Rana rules and the regime.

He got married to Mandakini in 1921.

Balkrishna was distracted by cruelty of his grandfather to the servants and worker. His father was engaged in luxurious all the time. Sama had struggled finding time for him in peace. He selected learning art and literature to spend his time far from those violence and inhuman behaviors.  

He started publishing his articles in good magazines like Sarada, Udhyog, Shahitya Shrot and others. He took out all the honorary names out of his long name and made it short as “Balkrihna Sama”.  He did not want to associated himself with Rana autocracy in Nepal.

The drama "Bhater" published in Pragati in 1953 represents his feelings and concerned on human rights and freedom.

Bal Krishna Sama is known “Natya Siromani”.  He was known to be "Shakespeare" of the era in Nepal. He was much more inspired by Shakespeare's works. His dramas such as "Prem Pinda", "Buhartan", "Tapobhumi", "Atyadhunikta", and "Bhater" present the social context of the Rana era.

"Mukunda Indira" and "Mutuko Byatha" show the emotional and romantic side of Sama's personality. Mukunda Indira is story of all Nepali people still in 21^st century. "Amit Basana", "Boksi", "Talamathi", and "Andhabeg" are based on the human psychology. And his dramas on historical personalities are "Amar Singh", "Bhimsen Ko Antya", and "Bhakta Bhanubhakta". "Birami Ra Kuruwa" deals with philosophy while "Prahlad" and "Dhruba" are based on religious figures.

Sama's contribution to Nepali literature and drama is things to be proud of.

Sama wrote stories, poems, essays, compositions, and biographies. His contemporaries Laxmi Prasad Devkota and Lekhnath Poudyal were involved in writing poetry. "Aago Ra Paani" and "Chiso Chulho" are his popular epics, he wrote an essay on Nepalese art entitled "Nepal Lalit Kala" as well as a biography Hamra Rastriya Bhibhutiharu and an autobiography Mero Kabita Ko Aradhana, Part I and II. "Kaikai" is his most well-known short story collection which was published in 1938.

Sama had very important role in changing the name "Gorkha Bhasa Prakashini Samiti" to "Nepali Bhasa Prakashini Samiti". He felt "Gorkha" did not truly represent the people of Nepal. His wants all to become Nepali. He also became the chairman of the Samiti for several years and worked as a lecturer of Nepali language and literature in Tri Chandra College.

In 1955, he became director of Radio Nepal and chief editor of Gorkhapatra. In 1967, when the Royal Nepal Academy was established, he became a member and later on the vice chancellor of the academy.

Sama continued writing and published though his life several poems in magagines like Madhuparka, Ramjham and others. He had many unpublished works which he read out in literary programs. Among his unpublished dramas are "Gangalal", "Aja", "Milinad", "Prem", "Chinta", "Prandaan".

Sama was awarded with the Tribhuwan Puraskar from Nepal Rajakiya Pragya Prathistan in 1972. The same year he received the Bishesh Upadhi from Tribhuvan University and in 1978, the Prithvi Pragya Puraskar from Pragya Pratisthan.

He died in 1981. He physically left the world, but his works are still alive. His contribution to Nepali Sahitya(literature) is invincible.

इच्छा

इच्छा यो छ महेश, अन्तिम जसै यो मृत्युसैयाजली

मेरो रक्त सुकाउला म गरुँला अन्योल भै छट्पटी

त्यो बेला मुखमा बुटीहरु परुन् नेपालकै केवल

जे-जेमा हिमशैलको छ मधुरो मीठो चिसो चुम्बन।१।

यो नेपाल स्वतन्त्र भै फुलिरहोस्, राजाप्रजामासधैँ

झाँगी फैलिरहोस् बढेर लहरा यै शान्ति ऐर्श्वर्यको

यो सन्देश म ब्रहृमनाल तकिया पारी पठाउँ वहाँ

साक्षी शङ्कर छन् श्मसानपछिका आशा रहेकाजहाँ ।२।

बज्ला मन्दिरमा “तथास्तु” जब यो घण्टा दिदैउत्तर

हाँस्तै शान्त भई उही समयमा नेपाल हेरी मरुँ ।

मैरो लाश पवित्र चन्दन घसोस्, कात्रो मलाईबनोस्

नेपाली सुकुमार हातहरुले खस्रा बुनेका लुगा ।३।

नेपाली वनका कपूर तुलसी श्रीखण्डका साथमा

प्यारो सुन्दर आर्यघाट तटको साजा चितामाजलूँ,

पाउँ बस्न मरेर आखिर गई स्वर्गीय त्यै ठाउँ

मानेपालीहरु छन् मरीकन सबै जन्मिरहेका जहाँ।४।

कविताको व्याप्ती

एक साधु ठूलो डालो लिएर

कविता बटुल्न वनतिर लाग्यो,

डाँडाकाँडा, खोलानाला, लेकबेँसी सबैतिरदौड्यो,

छाँगोपाँगो, फलफूल, सागपात जताजतै कतिखोज्यो,

कतै पाएन,

उसले ठान्यो- कवितासविताको ऋतु त्यो हैनरहेछ;

हताश भई फर्कन लागेको उसलाई एक रसिकलेभेट्यो ।

प्रश्न सुनिसकी रसिक बोल्यो-कहाँ छ जहाँकविता छैन,

शुष्क आँखाले हेर्‍यो भने त छैन त त्यै झरनापनि नीरस छ,

त्यो रौँझैँ जोबन झरिरहेको शून्यमात्रको उद्घोषछ,

क्यै पछि पानी सब निख्रन्छ र त्यो पाखोखल्वाट हुन्छ !

तर साधु, अनुरागले आफ्नो छाती लिपिहरे,

ठाँटो जमीकन सम्म भएको रक्त-हृदयकोसतहमाथि

दुःखी संसारको चोट एकत्रित पारी

उच्छ्वासले शक्ति प्रहार गर,

अनि अनुभूतको छाल उठाई मस्तकसम्मन्छिटा पठाऊ,

आँखा जलजल रसिलो भएपछि सबै नियालीहेर,

सहानुभूतिले नानीलाई सूक्ष्मदर्शक पार,

अनि त ढुङ्गाका नसा-नसामा पनि रगतचलिरहेको देख्छौ,

पत्थरको मुटु छाम्न सक्दछौ,

अनि पहराले रस बहाउँछ,

तिमी बविता पाउँछा !

यति भनेर घामको मइनझैं

रसिक लत्याकलुतुक भै पग्ल्यो, साधुको आँखापनि पग्ल्यो,

रूखहरू खोटोझैं पग्ले, फलफूल महझैं पग्ले,

हरिया फाँट पोखरीझैं पग्ले,

समस्त ब्रह्माण्ड हिउँझैं पग्ल्यो, आकाशगंगाभै पग्ल्यो,

ताराहरू सारा जलबिन्दु बने,

साधुले आफूलाई आफैँ जत्रो आँसुको एक थोपोपाएँ,

अनि दिग्दिगन्त विश्वभरि नै अणु-अणुकोगर्भान्तरमा उनले

प्रलय घनघोर गर्जनमा ओतप्रोत भएर

कविता उर्लिरहेको पाएँ ।

म पनि द्धौता मान्छु

म पनि द्धौता मान्छु जोगी

म पनि द्धौता मन्छु;

तर तिम्रो र मेरो द्धौतामा
        आकास र पृथ्वीको भिन्नता छ ।

तिमी उसलाई आँखा चिँम्लदा

        अमूर्त चिन्तनको बादलामा देख्छौ

म उसलाई आँखा उघार्दा

        प्रत्येक मानिसको प्रिय दर्शनमा देख्छु

अवश्य मेरा तीन अरब द्धौतामा

        अस्पष्ट्ता छ, धमिलोपन छ विकार छ

म त्यही हटाउन कविता लेख्छु

अझ कविता दर्शन देऊ भन्छु

देवत्व नै कवितालङ्कार मान्छु

सत्यता भाव, शिवत्व ध्वनी

भीनस को प्रतिमा जस्तै नङ्गो

यथार्थता  रससौन्दर्य ।

जोगी तिम्रो हरिमदप्याला  पिउँदा मलाई पनि लठय्यायो

तिम्रो कविता झन्न पार्नी रन्न पार्नी लाग्ने रहेछ,

झन्डै मैले पनि आँखा चिम्लेको   ।

अब मेरो कविताप्याला पनि चाख,

यो ओखती झै तीतो झस्काइदिने

आँखै लाग्न नदिने छ,

म चाहन्छु अझ यो मुटु हिलाउने

    डाम्ने सुस्पष्ट दर्शन होस्

मानव लाई मानवतामा घोलिदिने यो कलम बनोस्

जोगी, भन किन आँखा चिम्ल्यौ

के नरक देखी डर लाग्यो ?

नरककै बिचमा स्वर्ग पनि त छ,

मल पन्छाउन अल्सी लाग्यो ?

के स्वर्ग बाट अन्न बर्सन्छ,

कि धरतीलाई खनी खनी
कन्दमूल पनि झिक्नुपर्छ ?

मलहरुकै बीच छेडी धरतीले

        रायोको साग उमार्दछ,

खेतको मलिलो तेलामा नै धानको बाला बल्छ

नरककै बिचबाट उठी सुन्ताला

        तिम्रो मुखमा अमृत छर्छ,

फोहोर सोहोर्दै थेग्राउँदै तौरँदै

        नदीले तिम्रो तिर्खा मेट्छ

आफ्नै मथिङ्गल र पेट सम्झेर पनि

आँखा खोल अनि मुख खोल्,

आफूलाई पाल्ने पृथवीमाताको

प्राणपणले प्रत्युपकार गर

“आत्मन्येवाSS त्मना तुष्ट” हुन खोजी

आत्मरतिमा पल्की जोगी

निस्सन्तान बनी आफुलाई

स्वतन्त्रत ठानी आँखा नचिम्ल

त्यो सम्झयौ भने

झन्

पृथ्वीभरका

मानिस तिम्रा आमा-बाबु

धर्मले केटाकेटी छोराछोरी हुन्छन

अझ बढछ  तिमीमा उत्तरदायित्व

तिम्रा बा तिम्रो अघिल्तिर हात पसारी उभिएका छन

तिम्री आमा झुत्रो मझेत्रोको टुप्पा फैलाईरहेकी छन

सिङ्गने नाङ्गा छोराछोरी

एक हातले माग्दै आर्को हातले

आँखा मिच्दै रोइरहेछन

ती कैलाश परिवार हुन

उनलाई आँखा चिम्ली नठग

आँखभित्र त अन्धकार मात्र छ

ज्योती तिम्रो बाहिर छ

तीनलाई हँसाइ धरणीमा

कैलाश स्वर्ग बैकुण्ठ उमार

जो पृथिवीकै गर्भमा छन्,

सन्फ्रान्सिस्को झै सुन्दर नगरहरु

आकशबाट झरेका होईनन

धरतीकै माटोका ढिस्का हुन

स्वर्गिय कल्पना पनि पृथिवीकै द्धौता

मानव मस्तिष्ककै उब्जा हो,

कृष्णलाई जतिसुकै महान भन्

ती केवल व्यासकै अधभुत कविता हुन

जोगि, म दर्शनको नाम्ले कवितामा

कल्पना गरी मानिसलाई

अपामन गरेको देखिसहन्न ।

कविताको नामम

असत्यलाई सल्काएर

त्येसको प्रकाशमा

दर्शन स्पष्ट्याउन चाहन्छु ।

कविता गीत होस

त्यसले मनिसलाई उचालोस्

परन्तु

स्वर्गद्वार भनी युद्ध मा धकेली

पृथ्वीलाई रक्ताम्य बनाइ

व्योमको कल्पित बुर्जामा नपठाओस्

बरु

शान्तिमा धकेली परस्पर हातेमालो गराएर

आकशको रक्ताम्य बादल देखाओस्

प्रेमोदय होस् !

एक एक चुमबनमा

उन्नीत पद्मिनी विकसित होस्

 X                              X
म पनि द्धौता  मान्छु जोगी,

म पनि आनन्द मान्छु,

तर तिम्रो र मेरो परमानन्दमा

        पर र वरको भिन्नाता छ,

म पनि बिष्णुलाई मान्छु –

        व्यापकता को मान्दैन !

म पनि शिवलाई मान्छु –

को यो कल्याण चाहन्न !

म पनि स्रष्टालाई मान्छु –

        जगतलाई को देख्दैन !

म पनि ब्रह्मलाई मन्दछु

        आफु लाई को छाम्दैन!

" अहं ब्रहमाsस्मि" म निर्धक्कसित भन्छु

        किनभने म नै मानिस हुँ, 

द्धौता मनिस हो, मनिस द्धौता हो,

        त्यसैले म पनि द्धौता हुँ,

तिमीले ब्राह्मण भनेकाले पनि 

        म खुट्टाले हिँडेको देख्छु, 

तिमीले शुद्र भनेकाले पनि

        म डाँफे-गीत गाएको सुन्छु,

त्यसैले म प्रत्यक मनिसलाई 

पूर्ण ब्रह्म नै मान्छु 

जोगी,

आँखा चिम्लने बानीले तिमी

कथालाई पुज्न पुग्दछौ ,

धरतीका लाखौँ मधुर स्वभावका

        सीतालाई अबला ठानी 

मानव-अधिकार दिना हिचकिचाउँछौ रामजस्ता राजालाई 

वरको धौतालाई जस्तै 

पर्यप्त प्रतिष्ठा कहिल्यै गर्दैनौ

राजाका महान वाणीमा अर्थ झै 

समस्त आफू होमिन्नौँ ! 

जोगी, पूजक सेवित बन्न छोडी 

सेवक पूजित बन्न खोज्छ

यस पृथ्वीलाई तिम्रो खाँचो छ, 

आकाशलाई छैन ! 

संसारमा मूर्खताको अतिरिक्त 

झगडा हुने अरू कारण छैन, 

सत्य-निष्पक्ष दर्शन भई तिमी बिचमा उभिए

सबै सङ्ग्राम बन्द हुन्छ ! 

एक एक औषधले करोडौँ जननीको 

करोडौँ प्रेमीको आँसु पुछ्ने

ति महात्माहरूले तिमी ले झै 

आँखा चिम्लिदिएको भए 

आज यस धरतीमा कति बाँकी रहन्थ्यौँ !

ए जोगि, हामी हुन्थ्यौँ हुँदैनथ्यौ!

अब विष्णुसहस्रनामको सट्टा 

सहस्र दरिद्रनारायणनाम 

सधै जपी कण्ठ गर,

सेवा स्वर्गद्वारा ती आँखा खोल,     

तिमीले नरक पारेका तीनलाई

आफु त्यहाँ डुबी काँधमा हाली

उतार्नु छ !

यथार्थमा द्धौता बन्नु छ- स्वार्थ छोडी

मुक्तिनाथ हुनु छ, 

जाग, उठ ! 

जोगी, हामी मिलिजुली अनगिन्ती

शुद्धबुद्ध ती फोहोरीलाई 

नुहाइदेऔँ,स्वास्थ्य दिलाऔँ, 

यसरी तीनका दाँत-मुख सफा गरिदेऔँ

कि तीनको जूठो खान सकौँ । 

जोगी, म पनि द्धौता हुँ-साकार   

सीमित शक्ति भएको- 

रूनी दु:खिसँग सँग रूने-

हाँस्नेसित सन्तोष मानी हाँस्ने-

पिउनेसित साम्य भै पिउने- 

अन्याय्, अत्याचारसित सहानुभूतिले रिसाउनी-

राम्रोलाई हेरिरहने-

असत्य भूतप्रेतले घेरेको टाउकोबाट

सब झारेर मिल्काउन खोज्ने-

भुकम्प बाढी आँधी सङ्ग्रामले

नरसंहार कहिल्यै नगरोस्- 

भनेर चिताउने-

सबै सुखी निरोगी होउन भनिठान्ने-

हातहतियारहरू केहि नलिएको 

केवल निर्बल कलम समत्ने 

म द्धौता हुँ-साकार ।

जोगी, म द्धौता हुनेछु- निराकार

जब मेरो देह भस्म भएर

        हावा-पानीमा बिलाउनेछ,

मलाई चिन्ने जान्ने सम्झने 

        सुन्नेहरूमा हृदयहृदयका

कुनाकुनामा म रहनेछु, 

मलाई सबैले बिर्से भने 

म सब्दब्रम्हमा अथवा अक्षरमा 

तल्लय हुनेछु,     

जसरी मेट्ने रबरले पुछ्दा 

आकार कागतमै बिलाउँछ,

यसो भनेमा जोगी मलाई

अद्वैतवादी भनौला, नभन,

म त्यो मान्दिनँ,

म आँखा ठूला भएकी पार्वती 

        तीनलाई पनि धौता मान्छु, 

आँखा चिम्लेका पुरूष जोगी

        तिमीलाई पनि द्धौता मान्छु, 

"सर्वव्यापी सर्वज्ञ सर्वशक्तिमान्"

        आदिलाई म शब्द मान्दछु,

यिनका स्रष्टा मनुष्यकै

        मस्तिष्कलाई म वेद मन्दछु,

विशुद्ध मनुष्यस्वभावलाई म बुद्ध मान्द्छु

विश्वमा मान्छेलाई नै सर्वोच्च 

        अनन्त कोटी द्धौता मान्छु

मनुष्य मनुष्यकै

म “युज” धातुलाई पनि धौता मन्छु, 

जोगी,

म पनि द्धौता मन्छु । 

Yuga Kavi Siddhicharan Shrestha

Shidhhicharan was born on Jestha 9, 1969 BS  in Okhaldunga Bazar of Sagarmatha zone, Nepal. He was son of father Vishnu Charan

Shrestha, who was also a literary figure and mother Neer Kumari Shrestha. Siddhi was married to Mishree Devi Shrestha. They had nine children. Their eldest son, Viswa Charan Shrestha, died at the age of four. Siddhi wrote poem "Viswa Betha" in his son's memory.

Siddhicharan Shrestha is honored as "Yuga Kavi", meaning - "Poet of the Era".

Siddhi Charan Shrestha started his poetry journey at the age of 13. He had a natural flow of poetry. His first book Bhuichala was published in 1336. Siddhicharan wrote this book just after the horrible earthquake of 1936. 

Siddhicharan wrote many poems. He wrote both in Nepali and Newari. He also wrote a religious poem “Devighat”. “Mero Pyaro Okhaldhunga” is the most famous poem of Siddhi. 

Siddhicharan was a revolutionary writer of the time. He was sentenced for 18 years in prison and his properties were also confiscated by the then autocratic Rana regime. However, he was released after five years. 

He was a then political prisoner. Siddhi was not even allowed to attain his father’s funeral while in jail. The sentence was rigorous. The great leader Ganesh Man Singh and other political activists were in same jail and they were inspired by Siddhi Charan's poetry. 

Ganesh Man Singh once recalled the time in prison with poet Sidhhicharan and said “ if Siddhi was not there in prison, he would have gone insane”.

Former high raking Nepali officer Dr. Mohan Lohani, wrote in The Rising Nepal: "Siddhi Charan's poetry is a guide post. It teaches us that service to others is a noble goal… He not only sympathized with the suffering of humanity but felt their suffering as his own… Siddhi Charan, the revolutionary poet lived for Nepal and breathed his last for Nepal." 

Siddhi was known as Kaji dai among his nearer.  Siddhi loved smoking hookah. He loved reciting his 

poems to his visitors. He was always inspiration to many new poets and writers. He personally inspired and suggested them for improvements. 

During 1957-1965, Siddhi was a member of the Royal Nepal Academy. Later, he was as a life member of the academy. He served in the standing committee of the state council from 1971 to 1979. He worked as a social worker during 1936 earthquake disaster. He was also associated with the literary journal Sharada and the bi-weekly Gorkhapatra. Later on, he was chief editor of Dainik Awaz and magazine Kavita as the chief editor.

He passed away in Jestha 22, 2049. That was in the year June 4, 1992 AD.

Siddhicharan's works

Works in Nepali: Urvashi, Mero Pratibimba (My Image), Ashu (Tears), Kopila (The Bud), Biswa Betha (In Painful Memory of Son), Mangal Man, Junkiri, Kuhiro Ra Gham (The Mist and the Sun), Banchiraheko Awaz, Jyanmara Shail (Murderer Shail), Tirimiritara, Bali, Bhimsen Thapa, Yudha Ra Shanti (War and Peace), Aatma Bilauna, Siddhi Charan Ka Pratinidhi Kabita, and Siddhi Charan Ka Jail Samjhana.

Works in Newari: Lumbini, Trishna, Fuswa, Siswa, Gyaswa, Nari Hridaya, Urbashi, Siddhi Charanya Nibanda Sangraha, and Ghama.

Unpublished works: Muswa, Siddhi Charanka Angreji Kabita Sangraha, and Siddhi Charanka Yatra Smaran.

Awards: Praval Gorkha Dakshin Bahu, Vikhyat Trishakti Patta, Tribhuwan Puraskar, Prithivi Pragya Puraskar, and awards by the Royal Nepal Academy.

Recognitions: Yuga Kabi Siddhi Charan Highway (Katari, Okhaldhunga); Postal Stamp (Hulak Ticket Prakashan); Siddhi Charan Rastriya Pratibha Puraskar; Yuga Kabi Siddhi Charan Higher Secondary School, Gamnatar/Okhaldhunga; Yuga Kabi Siddhi Charan Prathamic Bidhyalaya, Jaleshwor/Janakpur Anchal; Siddhi Charan Avinandan Samiti, 1987; Yuga Kabi Siddhi Charan Puraskar; Yuga Kabi Siddhi Charan Prathistan; Siddhi Charan Smriti Guthi; Yuga Kabi Siddhi Charan Sanghralaya; Yuga Kabi Siddhi Charan Pustakalaya; Yuga Kabi Siddhi Charan Pratima Sthapana, Okhaldhunga; Yuga Kabi Siddhi Charan Pratima; and Siddhi Charan Chowk, Om Bahal, Kathmandu. Personal belongings of the late poet are displayed at Nepal Sikchaya Parikchyat building in Naya Bazaar.

ओखलढुंगा

तिम्रै सुन्दर हरियालीमा

तिम्रै शीतल बक्षस्थलमा,

यो कविको शैशवकाल बित्यो,

हाँस्यो खेल्यो वन-कुन्ज घुम्यो

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

जब म चढेर भावको डुंगा

सयर गर्छु स्मृतिको प्रिय गंगा

स्वप्न गगनबाट सुशीतल जल

सुख-स्मृतिको बर्सिन्छ रिमझिम

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

कुसुमाकरको आँचल पक्री

मलाई कति खोज्दी हुन् प्रकृति;

मृग सावकहरू उफ्री-उफ्री

तरुतलिकाहरु हल्ली हल्ली,

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

ती अविरल परिश्रमी पतकार

द्रुतगामी निर्झर तुल्य चपल,

बहँदै वनवनमा चारैतिर

खोज्दा हुन् मेरो पथको पथ !

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

पर्दावाल सुन्दर पल्लवित्

वृक्ष खोपिमा, कालो कोकिल्

उनको यो वियोग प्रिय कविको

कति मृदु विरह गीत रच्दो हो !

           मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

त्यो ढुङ्गा, त्यो खोला, त्यो रुख्,

त्यो बन्, त्यो लतिका, त्यो चिर मुख्

यो हृद य केन्द्र स्नेह तडित्

चम्काइरहेछ आज क्षण क्षण

          मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

तामाकोशी, त्यो सुनकोसी

त्यो गिरि  फोरी बहने रोशी

मेरो हृदयको तिम्रो चित्र

पारिरहन्छ हर्दम पवित्र      

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

भाग्य-लहरामा लहरी लहरी

पुगें म यस मरूस्थलमा कसरी !

तर खेद छैन तिम्रो आकृति

लेखिएको छ यो हृदयभरि;

        मेरो प्यारो ओखलढुंगा !

Bhanu Bhakta Acharya

Bhanubhakta Acharya is reagarded as the first poet of Nepal who wrote first time in Nepali language. He was the one who translated Ramayana from Sanskrit to Nepali. 

He was born in 1814 at Chundi Ramgha gaun (village) in Tanahu district of western Nepal. He was educated at home by his grandfather, Shri Krishna Acharya.

Bhanubhakta is the first poet of Nepal. Poets before him in Nepal usually wrote in Sanskrit. One of his writings is well known for its colorful, flowing praise of Kathmandu valley and its inhabitants. (Titled Kantipuri Nagari meaning Kantipur town) 

Bhanubhakta translated great epic "Ramayana" from Sanskrit to Nepali. He not only translated Ramayan but also gave a famous rhyme called Bhanubhaktiya laya. below is the start of Ramayana in Bhanubaktiya rhyme. 

एक दिन नारद सत्य लोक पुगिगया
लोक को गरौ हित भनि।।।। 

After the fall of the Khas Empire in the 15th century, its language which evolved into present day Nepali was considered bastardized and limited to speech. Sanskrit dominated most of the written texts of South Asia and its influence was particularly strong in Nepal. Brahmins were the teachers, scholars and priests of the society by virtue of their caste. Their education was Sanskrit-oriented since most religious texts of the Hindu religion were in that language.

Many wrote poetry in Sanskrit that were too heavily to understand. Bhanubhakta was definitely "the" writer who gained the acceptance of a wide range of people and his creations played a key role in popularizing the written form of Nepali language.

Bhanubhakta's contribution is unique. Children who received an education at the time began their studies with light epics such as the "Ramayan" and graduated to the more complex "Upanishads" and "Vedas." 

Ram's heroic exploits were highly impressive to Bhanubhakta, so he decided to make the deity more accessible to the people who spoke Khas. (Since the social order did not encourage literacy, most country people did not understand anything when epics were read out to them in Sanskrit those days.)

When completed, his translation of the Ramayan was so lyrical that it was more like a song than a poem. 

All his ideas and experiences were derived from his intuition. He started the thread of writing. He is the one who made it possible to reach true story of Ramayan to every Nepali. He is pioneer and we regard him as a one of the creators of Nepali language. 

The Adi Kavi, Bhanubhakta, is said to be inspired by a grass cutter when was a young boy. He was from a wealthy family and was leading an unremarkable life until he met a grass cutter who in spite of being poor, wanted to give back something to mankind and the society, which could make him remembered after his death too. 

Inspiring by the words of the grass cutter, he wrote these lines:

भरजन्म घासँ तिर मन दिई 

धन कमायो 

नाम् केही रहोस् पछी भनि 

कुवा खनायो 

घाँशी दरिद्र घरको 

तर बुद्दी कस्तो 

म भानुभक्त धनी भैकन 

आज एस्तो 

मेरो इनार , न त सत्तल पाटी केही छन् 

जे चिज र धनहरु छन् 

घर भित्र नै छन् 

त्येस् घाँसी ले कसरी 

आज दियेछ अर्ती 

धिक्कर हो मकन 

बस्नु नराखी किर्ती ।

Kantipuri Nagari

     कान्तिपुरी नगरी

चपला अवलाहरु एक सुरमा

गुनकेसरीको फूल ली शिरमा

हिंड्न्या सखि लीकन ओरिपरी

अमरावती कान्तिपुरी नगरी ।।१।।

यति छन् भनि गन्नु कहाँ धनियाँ । 

सुखी छन् मनमा बहुतै दुनियाँ

जनकी यसरी सुखकी सगरी

अलकापुरी कान्तिपुरी नगरी ।।२।।

कहिँ कालभरी गल्लि छ दिल्ली सरी ।

कहिँ भोट र लण्डन चीन सरी

लखनौ पटना मदरास सरी

अलकापुरी  कान्तिपुरी नगरी ।।३।।

तरवार कतार खुडाँ खुकुरी

पिस्तोल र वन्दुक सम्म भिरी ।

आतिसुर र वीर भरि नगरी

छ त कुन सरी कान्तिपुरी नगरी ।।४।।

रिस राग कपट छैन यहाँ

 तब धर्म कति छ कति छ यहाँ ।

पशुका पति छन् रखवारी गरी

 शिवकी पुरी कान्तिपुरी नगरी ।।५।।

Poems of Rastra Kavi Madhav Prasad Ghimire

बैशाख

माधव प्रशाद घिमिरे

डाँडाकाँडा चहुर हरिया देखिए पालुवाले

बोकी ल्यायो बकुल वनको वास मीठो हावाले /

डाकी मौरी मधुर रसमा लेक पाक्यो गुह्ँली

गोठालाले वनवन डुली हाल्न थल्यो सुसेली  //

लाऊँ कानैतिर भनि टिपिन गुर्सिनीले गुराँस

नेवार्निले मधुसुमनले जेल्दिइन् केशपाश /

भोटेनीले मगमग बुकीफूल बाँधिन तुनामा

क्वैली बोल्यो वनवन नयाँ प्रीतिको सम्झनामा //

आए पाखा वन चहुरमा फूल लाखौँ पलाई

को भन्देला सकल यिनको नाम मीठो मलाई /

मेरै धौलागिरी शिखरमा छैन मैले पुगेको

नेपालीको दिल छुन अझै छैन मैले सकेको //

मिठो वास्ना मधुपवनमा आज आइरहेछ

यौटा थुङ्गा वनतिर कतै मुस्कुराइरहेछ /

कोहो कोहो भनि वनवनै क्वैली गाइरहेछ

नौलो मान्छे कुसुमपाथमा हेर आइ रहेछ //

चौतारीमा वरपिपलको बोट नौलो लगाउँ

छाहारीको तलतिर बसी गीत यौटा म गाउँ /

आइ कैल्यै पनि नसकिने चैतवैशाख मेरा 

लाई कैल्यै पनि नसकिने प्रीति नौलाख मेरा  //

वैली जान्छन कुसुमहरु यी जेठको घाम ओढी 

क्वैली जान्छे कुन विरहमा माइती देश छोडी  /

हाँसी खेली दुइदिन्, कहाँ जान्छ यो जिन्द्गानी

को लैजाला अमरपुरमा फूलको यो जवानी //

बोक्रा फेरीकन समयले घाउ सारा पुरिन्छन

मौरी आइ मधुपवनमा सुन्तलामा धुरिन्छन /

कस्तूरिले गिरिवन घुमी खोज्छ आफ्नै सुगन्ध 

हुन्नन कैल्यै कुसुम वनमा प्रीतिको गीत बन्द   //

गाउँछ गीत नेपाली

गाउँछ गीत नेपाली ज्योतिको पंख उचाली

जय जय जय नेपाल सुन्दर शान्त नेपाल

गण्डकी कोशी कर्णाली मेची र महाकाली

लेक र बेंसी ब्युँझाउँछन् लहर लाख उचाली

हिमालचुली बोलाउँछ पहिलो झुल्का निकाली

सगरमाथा शिखरमा पुग्दछ पहिले नेपाली

सीताले सारा भिजाइन दक्षिण लंका भारत

भृकुटी तारा उदाइन उत्तर चीन तिब्बत

बुद्धले यहीं पाएथे ज्ञानको पहिलो मुहान

शिबले यहीं ल्याएथे सृष्टिको पहिलो बिहान

पश्चिम किल्ला काँगडा पूर्वमा टिष्टा पुगेथ्यौं

कुन शक्तिको सामुमा कहिले हामी झुकेथ्यौं

हामीले हिमाल उठायौं एशियाको माझमा

सभ्यता बास बसेथ्यो आएर यहीं साँझमा

यही नेपाली माटोमा दिलको फूल रोपेर

यही पहाडी शिलामा पृतको गीत खोपेर

बाँचौला हामी नेपालमा चन्द्र र सूर्य ध्वाजा लिई

नाँचौंला हामी हिमालमा ज्योतिको पंख उचाली

भूपी शेरचनका कविताहरु
Bhupi Sherchan's poems

जीवनको अँध्यारो सडकमा 

जीवनको अँध्यारो सडकमा 

सफलता 

साइकलको डाइनमोबाट बल्ने बत्तीझैं लाग्छ 

कि जबसम्म 

गतिको पैडिलमाथि 

मेरो खुट्टा चलिरहन्छ 

मेरो पथमा यो बत्ती बलिरहन्छ 

तर जसरी नै म थाक्छु 

र मेरो खुट्टा रूक्छ 

अन्धकार मेरो अगाडि आएर भुक्छ। 

जीवनको अँध्यारो सडकमा 

सफलता, 

साइकलको डाइनामोबाट निस्कने बत्ती झैँ लाग्छ 

जबसम्म गतिको प्याडिलमाथि 

मेरो खुट्टा चलिरहन्छ 

मेरो पथमा त्यो बत्ती बलिरहन्छ 

तर 

जसरी नै म थाक्छु 

र मेरो खुट्टा रुक्छ 

अन्धकार मेरो अगाडि आएर भुक्छ!! 

मानी नभएको जिन्दगानी 

आउँछन् जब किरण भोरका 

झ्यालभित्र ज्वरको राप झैं 

उठ्छु चूपचाप ओछ्यानबाट 

घाममा सुकाएको गीलो कपडाको बाफ झैं 

हराउँछु दिन-दिनभरि घरबाहिर 

रक्सी पिएर बिर्सेको पाप झैं 

रातको साथमा घर फर्कन्छु 

नशा उत्रेपछिको पश्चात्ताप झैं 

आह! यसरी बितिरहेछ जीवन 

सन्निपातको रोगीको प्रलाप झैं। 

ए जून! 

मेरो जस्तै ए जून!
झूटो हो तिम्रो हाँसो पनि
फरक छैन तिम्रो र मेरो
भित्र-भित्र रोएर पनि बाहिरबाट हाँस्ने बानीमा
फरक यति मात्र छ हामी दुइटाको कहानीमा
कि तिमी रून्छौ र तिम्रो आँशु शीत बन्छ
म रून्छु र मेरो आँशु गीत बन्छ। 

मेरो चोक - 

साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ 

यहाँ के छैन? सबथोक छ 

असङ्ख्य रोग छ, 

केवल हर्ष छैन, 

यहा त्यसमाथि रोक छ 

साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ 

यहाँ के छैन? सबथोक छ 

यो मेरो चोकमा 

देवताले बनाएका मानिस र 

मानिसले बनाएका देवता, 

यी दुबैथरीको निवास छ 

तर यहाँ यी दुवैथरी उदास छन् 

दुवैथरी निरास छन् 

मानिस उदास छन् 

किनकी तिनलाइ यहाँ 

रात रातभरी उपियाँले टोक्छ 

दिन दिनभरी रुपियाँले टोक्छ 

र देवता उदास छन् 

किनकी तिनलाइ यहाँ 

न कसैले पुज्छ न कसैले ढोग्छ 

त्यसैले यो चोकमा 

देवता र मानिसले 

एक अर्कालाई धिक्कार्दै 

एकसाथ पुर्पुरो ठोक्छन् 

साँघुरो गल्लीमा मेरो चोक छ 

यहाँ के छैन? सबथोक छ 

my yard ? A Translation 

in a narrow alley is my yard. 
what isn?t here? everything is. 
countless disease, 
endless hunger, 
boundless grief, 
only bliss is absent, 
there?s a ban on it. 
in a narrow alley is my yard. 
what isn?t here? everything is. 
in this yard of mine 
god-made men and 
man-made gods 
both live. 
but both are dejected. 
both are frustrated. 
men are dejected 
because they are 
tortured by fleas all-night-long 
tortured by monies all-day-long 
and the gods are frustrated 
because 
no one worships them, no one respects them 
so, in this yard 
gods and men 
blaming each other 
curse their luck together 
in a narrow alley is my yard. 
what isn?t here? everything is. 


- Translated from ?Mero Chowk? by Bhupi Sherchan in ?Ghumne Mechmaathi Andho Maanchhe.?
Published by ? Sajha Prakashan, 2051 Bikram Era.
(Poem first published in 2017 Bikram Era in ?Sharda?) 

'भूपि' शेरचन 
(व्यङ्ग्यात्मक self-portrait) 

केही लेख्छन् 
यसो हेर्छन् 
चित्त बुझ्दैन 
अनि केर्छन् 
पुन: लेख्छन् 
पुन: हेर्छन् 
लामो सास फेर्छन् 
कठैबरा, बिचरा 
'भूपि' शेरचन ! 


--- 
[थोरै खान्छन् 
धेरै हग्छन् 
कठैबरा, बिचरा 
कवि 'भूपि' शेरचन !] 

--- 

शहिदको सपना 

हुँदैन बिहानी मिर्मिरे तारा झरेर नगए 
बन्दैन मुलुक दुई चार सपूत मरेर नगए 

ओठम हाँसो, गालामा लाली तब आऊछ जगत को 
देशको पिरले भेटि जब विरले चढाउँछ रगतको 
घाँटीमा फाँसीको माला गाँसी विरले हाँसदा 
मातृभूमीको चरण ढोगी भाग्दछ दासता 
उम्रन्न बोट कसैले बिउ छरेर नगए 
हामीले खाने प्रत्येक गाँसमा रगत छ शहिदको 
हामिले फेर्ने प्रत्येक सासमा रगत छ शहिदको 
हाम्रो मुटुको प्रत्येक चालमा छ धडकन् शहिदको 
पाउने थिएनौ खुशी तिनले छाडेर नगए 
हामीले आफ्नो कर्तव्य बिर्से इतिहासले धिक्कार्ला 
..................................... लाश ले धिक्कार्ला 
...............................................धिक्कार्ला 
शहिद रोलान् हामीले उन्नति गरेर नगए 
हुँदैन बिहानी मिर्मिरे तारा झरेर नगए 
बन्दैन मुलुक दुई चार सपूत मरेर नगए 

........................................  

सहिदहरुको सम्झनामा हुँदैन बिहान मिर्मिरेमा तारा झरेर नगए बन्दैन मुलुक दुई-चार सपूत मरेर नगए ओठमा हाँसो, गालामा लाली तब आउँछ जगत्‌को देशको पीरले भेटी जब वीरले चढाउँछ रगतकोघाँटीमा फाँसीको माला गाँसी वीरले हाँस्ता मातृभूमिको चरण ढोगी भाग्दछ दासता उम्रन्न बोट कसैले बीउ छरेर नगए हामीले खाने प्रत्येक गाँसमा रगत छ शहीदको हामीले फेर्ने प्रत्येक सासमा रगत छ शहीदको हाम्रो मुटुको प्रत्येक चालमा छ धडकन शहीदको हाम्रो खुशीको प्रत्येक पलमा छ जीवन शहीदको पाउने थिएनौं खुशी तिन्‌ले छाडेर नगए हामीले आफ्नो कर्तब्य बिर्से इतिहासले धिक्कार्ला गोली निलेका शहीदका प्यारा ती लाशले धिक्कार्ला धरतीले मुख लाजले छोप्ला, आकाशले धिक्कार्ला शहीद रोलान् हामीले उन्न्ती गरेर नगए हुँदैन बिहान मिर्मिरेमा तर झरेर नगए बन्दैन मुलुका दुई-चार सपूत मरेर नगए मर्दैछ हामीमा हामी बाँचेको युग बाँधका मुहान अनि खोला नाला र तालका कुराहरुमा थापेजस्तै माछा समाउने पोडेहरुले डोका र जालहरु यो युग जसमा बाबुहरुले भोगपछिको जिम्मेदारीसँग बाँच्न थाप्तछन् गर्भाशयतिर लम्केका आफ्नै सम्भावित सन्तान शुक्रकीटहरुलाई नष्ट गर्ने पासोहरु, र आमाहरु आफ्नो आनन्दलाई चिन्तामुक्त गर्छन् गर्भाशयको ढोकामा आफ्नै सम्भावित छोरा–छोरीको प्रवेशलाई निषेध गर्ने पालेहरु उभ्याएर यो युग जसमा भाग्यवश संयोगवश पाए भने कसैले प्रवेश गर्भाशयभित्र तीमध्ये पनि कैयन् नष्ट गरिन्छन् आफ्नै आमा–बाबुद्वारा खटाइएका जिउँदो वा मुर्दा समाउने आदेश पाएका यमदुतहरूद्वारा यस युगमा यस्तो युगमा जन्मेका छौं हामी जन्मिनुअगावै मृत्युको त्रास बोकेर हत्याको सुइँको पाएर आएका छौं हामी यस पृथ्वीमा आफ्नै निर्माताहरुको इच्छाविरुद्ध उनीहरुको षड्न्त्रलाई तोडेर पहिलो पटक नीलो चहकिलो आकाशमुनि पहिलो पटक पहिलो पहिलो र पहिलो पटक खोल्यौं पनि त हामीले आँखा यस धरतीमा पोलिनलाई ठीक भइसकेका नाजी ग्याँसच्याम्बरका कैदीहरुले मुर्छा पारेर अन्तिम घडीमा मुक्ति पाएर आँखा खोलेजस्तो आफुलाई मृत र आँखाअगाडिको संसारलाई मृत्युपछिको अर्को लोक भन्ठानेर त्यसैले हामी बाँचिरहेका छौं बाँच्नुप्रति चिसो र शङकालु भएर र हामी हुर्किरहेका छौं त्यस युगमा जुन युगमा हामीभित्र हामी सँग–सँगै हुर्किरहेको छ एउटा तीब्र अनास्था स्वयं यस युगप्रति नै यस युगको अस्तित्वप्रति नै । भीमनिधि  तिवारीका कविताहरु

बि . पी . कोइरालाका कविताहरु